Punëtorët serbë kanë raportuar trajtim çnjerëzor dhe kushte të rrezikshme pune në mjediset e furnizuesve që kanë lidhje me prodhuesit gjermanë të makinave. Një ligj për zinxhirin e furnizimit duhet t’i mbrojë ata, por a po funksionon?
Mirjana Nesic ka flokë të lyera ngjyrë vjollcë me disa fije që kanë filluar t’i thinjen. Ajo po vështron duart dhe thotë se i dhembin nga puna. Mirjana është një punonjëse në kompaninë koreanojugore të furnizimit të automobilave, Yura, në një degë në Leskovac, Serbi. 50-vjeçarja thotë se ilaçet kundër dhimbjeve, nuk i bëjnë më efekt.
Trysnia në fabrikën Yura është shumë e madhe, thotë ajo, ndërsa fillon të përshkruajë “torturën psikologjike”, objektivat e paarritshme dhe ndalimin e përdorimit të banjës. Madje mediat serbe kanë raportuar se punëtorët detyrohen të mbajnë pelena gjatë punës.
“Ndihem e sëmurë kur hyj atje”, thotë Nesic. Ajo ka nevojë për ilaçe për të fjetur.
Për 13 vjet, Nesic ka prodhuar instalime elektrike të automobilave për kompaninë Yura në Leskovac. Këto instalime elektrike mund të përdoren në një Mercedes të hijshëm ose ndonjë makinë tjetër gjermane, për të cilat kjo kompani jep furnizime.
Yura nuk është i vetmi furnizues i pjesëve të këmbimit në Serbi ku mediat dhe sindikatat kanë zbuluar shkelje të të drejtave të njeriut dhe ligjeve të punës. Kompania kineze Linglong dhe furnizuesi gjerman Leoni, janë akuzuar se po “shfrytëzojnë” fuqinë punëtore në këtë vend të Europës Juglindore. Të gjitha këto kompani furnizojnë prodhuesit gjermanë të automjeteve si Mercedes, Audi, Volkswagen dhe BMW.
Frika mbretëron në fabrikat serbe?
Që nga viti 2023, Akti Gjerman i Zinxhirit të Furnizimit, ka qenë në fuqi me synimin për të mbrojtur punëtorët si Nesic. Ligji i mban kompanitë përgjegjëse për sigurimin e respektimit të të drejtave të njeriut dhe standardeve mjedisore në të gjithë zinxhirët e tyre të furnizimit. Kjo përfshin të drejtën për shëndet dhe siguri në vendin e punës, paga të drejta dhe të drejtën për të krijuar sindikata.
Më parë, Sindikata e Pavarur e Punëtorëve të Metalit të Serbisë, iu ankua prodhuesve të makinave Mercedes dhe Audi për kushtet e punës në kompaninë Yura. Sindikata tha se punëtorët shpesh janë të rraskapitur, të paguar keq dhe të ekspozuar ndaj kimikateve të rrezikshme. Për më tepër, ishte shkelur e drejta për grevë dhe mbajtje të mbledhjeve sindikaliste.
Predrag Stojanovic, i cili është aktiv në sindikatë, tha për agjencinë e lajmeve DW se këtë e kishte përjetuar edhe vetë gjatë pandemisë COVID-19, kur kërkoi masa mbrojtëse në vendin e punës. Ai u pushua, por më vonë ndërmori veprime ligjore dhe e fitoi çështjen.
Stojanovic dhe Nesic janë ndër të paktët punëtorë që guxojnë të flasin me median. Në qershor, Nesic iu bashkua rreth gjysmës së fuqisë punëtore në uzinën në Leskovac, që morën pjesë në një grevë.
“Kolegët më pyetën si pata guximin ta bëja. Mendojnë se ne nuk kemi frikë?” thotë ajo, duke shtuar se ndjeu se gjërat nuk mund të vazhdonin më ashtu siç ishin.
Shkeljet e hetuara nga prodhuesit e makinave dhe autoritetet
Yura furnizon prodhuesit më të njohur të makinave gjermane, si Mercedes dhe Audi. Audi, një degë e Volkswagen Group, tha për agjencinë e lajmeve DW se po “rishikon” kushtet në kompaninë Yura, ndërsa Mercedes u përgjigj se po e marrin çështjen “shumë seriozisht” dhe kërkuan një shpjegim nga kompania Yura pasi mësuan për akuzat.
Për më tepër, kompania tha se kishte punësuar një firmë të pavarur për të kryer një “vlerësim të gjendjes”. Nëse zbulohet ndonjë sjellje e keqe, do të ndërmerren veprime korrigjuese, deklaroi Mercedes. Yura nuk iu është përgjigjur akuzave deri tani.
Akti gjerman i zinxhirit të furnizimit lejon individët, sindikatat dhe organizatat jofitimprurëse të prekura, që të ndërmarrin veprime kundër shkeljeve të të drejtave të njeriut ose shkeljeve mjedisore. Ankesat mund të paraqiten pranë Zyrës Federale për Çështjet Ekonomike dhe Kontrollin e Eksportit (BAFA) në Gjermani. Zyra gjithashtu mund të fillojë hetime mbështetur në raportet e mediave dhe të vendosë gjoba pas një hetimi.
Protesta publike në të gjithë Serbinë
Akuzat për shkelje kanë shkaktuar zemërim publik në Serbi, pasi disa media, duke përfshirë televizionin kabllor N1, të përjavshmen Vreme, portalin e lajmeve Juzne Vesti, si dhe sindikatat, raportuan se furnizues të tjerë të industrisë së automobilave në vend, po shkelin të drejtat e punëtorëve të tyre.
Akuzat u ngritën për shembull kundër kompanisë Leoni, me seli në Gjermani, që është në pronësi të kompanisë kineze Luxshare dhe e prodhuesit kinez të gomave Linglong, që nga viti 2024.
Nadine Mena Michollek | Nemanja Rujevic | Marković Radmilo, Deutsche Welle
Postimi ” A po i shfrytëzojnë prodhuesit gjermanë të makinave punëtorët serbë? ” eshte marre nga Revista Monitor.
