Që kur Mark Zuckerberg, shefi i Facebook-së – tanimë me emrin e ri të biznesit “Meta” – shpalosi vizionin e tij në fund të Tetorit për botët virtuale gjithëpërfshirëse që ai mendon se njerëzit do të duan të kalojnë shumë kohë, projekte dhe mendime të reja po shfaqen kudo dhe nga shumëkush. Një metaverse argëtuese do të kënaqë fansat e muzikës, influencuesit do të dynden në një metaverse të modës për të shfaqur rrobat dixhitale, madje ka edhe një metaverse të peshkaqenëve të njohur si “shark metaverse” (ka të bëjë me kriptovalutat). Kryesisht këto janë idetë fillestare të tregtarëve që po mundohen të shpalosin ide dhe mendime të ndryshme për maninë më të fundit të teknologjisë.
Por një aspekt i botës së re virtuale meriton vëmendje të vërtetë: “metaversi i ndërmarrjes”. Harrojini yjet e rrokut dhe fustanellat e zbukuruara, kjo që pritet të ndodhë është në thelb një kopje dixhitale identike e ekonomisë fizike. Ndërtimi i planeve të gjalla, ndërvepruese që përsërisin botën fizike, me kalimin e kohës, mund ta formësojë atë. Vizioni se çfarë mund të nënkuptojë kjo është bërë më e qartë ditët e fundit. Microsoft, firma më e madhe e softuerëve në botë, në fillim të këtij muaji e vendosi këtë temë në qendër të publikimeve dhe anoncimeve për klientët, siç bëri Nvidia, një prodhues i madh i procesorëve grafikë, më 9 nëntor.
Botët virtuale të korporatave janë tashmë më shumë një realitet sesa versioni konsumator i Meta-s, ku njerëzit do të mund të rrinë me miqtë e tyre në pallate imagjinare bregdetare. Ndryshe nga ai metaverse, i cili është i populluar kryesisht nga avatarë njerëzorë, versioni i korporatës është kryesisht një koleksion objektesh. Këta janë “binjakë dixhitalë”, kopje virtuale 3d të të gjitha llojeve të aseteve fizike, nga një vidë e vetme deri te fabrikat të tëra.
Ç’është më e rëndësishmja, këto janë të lidhur me veten e tyre në realitet – një ndryshim në një dyqan, për shembull, do të shkaktojë ndryshimin e ngjashëm në të njëjtën kohë në kopjen dixhitale të dyqanit – dhe do të mbledhë të dhëna rreth tyre. Ky konfigurim mundëson operacione për rritjen e produktivitetit që janë të vështira sot, për shembull optimizimi i mënyrës se një set makinerish punojnë së bashku. Simulimi i ndryshimeve virtualisht mund të realizohen më pas në botën reale. Dhe, mbështetësit e kësaj teknologjie shpresojnë se do të hapet një rrugë për të automatizuar edhe më shumë punët e brendshme të një kompanie të çfarëdo tipi apo madhësie qoftë ajo.
Nëse metaversi i ndërmarrjes bëhet realitet nuk është thjesht me interes për adhuruesit e teknologjisë së informacionit. Inovacionet e zhbllokuar përmes njohurive të mbledhura nga botët e replikuara në mënyrë dixhitale mund t’i ndihmojnë kompanitë të bëhen më të adaptueshme dhe efikase – duke i ndihmuar ato të reduktojnë emetimet e karbonit, për shembull. Mbështetësit këtij koncepti argumentojnë edhe se ai do t’i japë fund fjalës së vjetër, të shpikur nga Robert Solow, një ekonomist fitues i çmimit Nobel, se ju mund ta shihni “epokën e kompjuterit kudo, por jo në statistikat e produktivitetit”.
Koncepti i kësaj “bote binjake”, siç mund të quhet metaverse i ndërmarrjes (me siguri do të gjendet një emërtim më pompoz shumë shpejt), nuk është i ri. Disa nga teknologjitë e nevojshme kanë ekzistuar prej vitesh, duke përfshirë pajisjet me sensorë për të kapur të dhëna, të njohura si “interneti i gjërave” (Internet of Thing – IoT) – një fushë tjetër që ende pret një përmirësim të emrit. Softueri për të hartuar kopje të detajuara virtuale e ka origjinën në lojërat kompjuterike, standardi aktual për botët 3-dimensionale dixhitale.
Por pjesët e tjera janë përmirësuar dhe kanë avancuar vetëm kohët e fundit, duke përfshirë lidhjet Wireless super të shpejta për të lidhur sensorët, cloud computing dhe inteligjencën artificiale, të cilat mund të parashikojnë se si një sistem reagon. “Binjakët dixhitalë i përmbledhin të gjitha këto gjëra,” shpjegon Sam George, i cili drejton enterprise-metaverse në Microsoft.
Si një prodhues softueri për korporatat, Microsoft ka zhvilluar një platformë të tërë, në krye të së cilës firmat e tjera mund të zhvillojnë aplikacione. Kjo përfshin mjete për të ndërtuar “binjakë dixhitalë” dhe për të analizuar të dhënat që ata mbledhin. Por “stack” në fjalë, siç njihen koleksione të tilla kodi, ofron gjithashtu teknologji që i lejon njerëzit të bashkëpunojnë, duke përfshirë Mesh, një shërbim që hoston hapësira të përbashkëta virtuale, dhe HoloLens, një kufje mixed-reality, me të cilën përdoruesit mund të inspektojnë së bashku një “binjak dixhital”.
Rrënjët e Nvidia në grafikën kompjuterike nënkuptojnë se ajo fokusohet më shumë në bashkëpunimin dhe krijimin e kërkesës për çipat e saj. “Omniverse” i nVidia është gjithashtu një platformë për hapësirat e përbashkëta virtuale, por një platformë që lejon grupet e përdoruesve të sjellin me vete elementë që kanë ndërtuar diku tjetër dhe t’i kombinojnë ato në një “binjak dixhital” me të cilin mund të punojnë më pas si ekip. Formati i përbashkët teknik i nevojshëm për një bashkëpunim të tillë do të vijë për të mbështetur “binjakët dixhitalë” në të njëjtën mënyrë të bazuar në HTML – një gjuhë standarde programimi web e dedikuar kryesisht për formatimin, strukturën dhe pamjen e cila tashmë gjendet në pothuajse të gjitha faqet e internetit ekzistente.
Të dyja platformat -si ajo e Microsoft ashtu edhe ajo e nVidia – kanë tërhequr tashmë një mori startup-esh dhe firmash të tjera që bazojnë një pjesë të biznesit të tyre në këtë teknologji. Cosmo Tech, për shembull, përdor mjetet dhe teknologjitë e Microsoft për të bërë simulime komplekse të “binjakëve dixhitalë” për të parashikuar se si mund të evoluojnë. Dhe Bentley Systems, e cila shet softuer inxhinierik, përdor Omniverse për të optimizuar infrastrukturën e energjisë. Si Microsoft ashtu edhe Nvidia janë bashkuar gjithashtu me firma të mëdha për të shfaqur potencialin e produkteve të tyre. AB InBev, një gjigant i birrës, bashkëpunon me Microsoft për të krijuar kopje dixhitale të disa prej më shumë se 200 fabrikave të birrës që posedon, për të kontrolluar më mirë procesin e fermentimit. Në rastin e Nvidia, partneri kryesor është BMW, kompani e cila përdor Omniverse për ta bërë më të lehtë rikonfigurimin e 30 fabrikave të saj për makina të reja.
Pavarësisht gjithë këtij aktiviteti, nuk është e sigurt që metaverset e ndërmarrjeve do të ngrihen aq shpejt sa e mendojnë dhe presin mbështetësit e saj, për të mos thënë që në këtë pikë nuk dihet aspak nëse do të ngrihet ndonjëherë ne nivelin e pritshmërive që ka krijuar. Përpjekje të ngjashme kanë dështuar ose zhgënjyer edhe më parë, duke përfshirë shumë projekte të IoT. “Smart cities”, që në thelb kishte si synim të ndërtonte metaverse urbane, rezultoi se po përdorte teknologji që thjesht nuk ishte e përshtatshme dhe mbështetej shumë në standarde me bazë pronësie – standarte këto që ndërtohen, mirëmbahen dhe kontrollohen nga një liçensë e cila lëshohet nga një individ apo organizatë.
Megjithatë, nëse metaversi i ndërmarrjeve merr formë, do të jetë një proces intrigues. A do të bazohet në teknologji me bazë pronësie apo në standarde të hapura (ekziston tashmë një Digital Twin Consortium)? Dhe, pyet George Gilbert, një vëzhgues dhe studiues i industrisë së IT-së, “si do të paguhen prodhuesit e softuerëve si Microsoft për mallrat e tyre? Meqenëse kodi i tyre do të jetë më i përfshirë se kurrë në produktet dhe shërbimet e firmave, disa mund të kërkojnë një pjesë të të ardhurave në vend të tarifave të licencimit ose abonimit”.
Dhe pastaj lind pyetja se si do të funksionojë ekonomia e përgjithshme metaverse. Meqenëse shumica e aktiviteteve të biznesit do të përsëriten në mënyrë dixhitale, ekonomistët mund të kenë njohuri të paprecedentë për atë që po ndodh apo atë që do të mund të ndodhë. “Binjakët dixhitalë” mund të shkëmbejnë shërbime mes tyre dhe ndoshta të zëvendësojnë firmat si njësia kryesore e analizës. Nëse “binjakët dixhitalë” jetojnë në një blockchain, lloji i platformës që mbështet shumicën e kriptomonedhave, ata madje mund të bëhen të pavarur dhe të zotërojnë veten e tyre. Pra, hamendësimet por dhe pritshmëritë janë të mëdha, duke u mbështetur tek ajo çka dijmë për momentin por dhe tek ajo çka këto teknologji të reja mund të bëjnë…
