Pushtimi rus i Ukrainës mbart rreziqe të mëdha për ekonominë botërore, që ende nuk është rimëkëmbur plotësisht nga tronditja e pandemisë.
Sulmi erdhi pas javë të tëra tensionesh që tronditën ekonominë botërore, duke rritur çmimet e energjisë. Të enjten, nafta u shit mbi 100 dollarë për fuçi për herë të parë që nga viti 2014, ndërsa gazi natyror, u rrit deri në 62%.
Ndërsa Ukraina po lufton për mbijetesë, qeveritë perëndimore po ndërmarrin hapa për të ndëshkuar Rusinë. Ato janë të vetëdijshme se duke vepruar kështu, do të rrisin ndikimin e konfliktit në ekonomitë e tyre.
Presidenti i SHBA-së, Joe Biden, në mëngjesin e 24 shkurtit njoftoi sanksione të reja që synojnë uljen e aftësisë së Rusisë për të tregtuar në dollarë, por ndërkohë pakënaqësia te votuesit e tij po rritet për shkak të çmimit më të lartë të karburanteve.
Pandemia e ka cenuar ekonominë globale me dy pika kyçe; inflacionin e lartë dhe shqetësime në tregjet financiare. Pasgoditjet nga pushtimi mund t’i përkeqësojnë lehtësisht të dyja këto shqetësime.
Ekziston edhe një kërcënim tjetër. Familjet që shpenzojnë një pjesë gjithnjë e më të madhe të të ardhurave të tyre për karburant dhe ngrohje do të kenë më pak para për mallra dhe shërbime të tjera. Rënia e tregjeve joenergjetike do të zgjaste zvarritjen e rimëkëmbjes.
Për bankierët qendrorë, sfida e dyfishtë, e menaxhimit të çmimeve dhe rritjes ekonomike, do të bëhet edhe më e vështirë. Rezerva Federale dhe Banka Qendrore Europiane janë duke u përgatitur për të shtrënguar politikën monetare. Kriza e Rusisë mund t’i shtyjë këto vendime.
Pasojat do të varen nga vijimësia e konfliktit dhe ashpërsia e sanksioneve perëndimore dhe mundësia që Rusia mund të hakmerret. Ekziston edhe mundësia për kthesa të tjera, nga një eksod i refugjatëve ukrainas në një valë sulmesh kibernetike ruse.
“Bloomberg Economics”, duke marrë në konsideratë disa nga efektet, ndërtoi tre skenarë që shqyrtojnë se si lufta mund të ndikojë në ekonominë globale.
Në skenarin e parë, fundi i shpejtë i luftimeve parandalon një spirale të mëtejshme të rritjes së çmimeve në tregjet e mallrave, duke e mbajtur rimëkëmbjen ekonomike të SHBA-së dhe Europës pothuajse në rrugën e duhur. Bankierët qendrorë do të duhet të ndryshojnë planet e tyre, jo t’i anulojnë ato.
Në skenarin e dytë, konflikti i zgjatur, reagimi më i ashpër perëndimor dhe ndërprerjet në eksportet e naftës dhe gazit rus do të sillnin një goditje më të madhe energjetike dhe një goditje të madhe për tregjet globale. Kjo ka të ngjarë të pezullojë rritjen e normave të interesit të BQE-së këtë vit, ndërsa shtrëngimi i FED do të ngadalësohej.
Në skenarin e tretë më të keq, konflikti çon në ndërprerjen e furnizimit me gaz të Europës, duke shkaktuar recesion, ndërkohë që SHBA do të kalonin në një shtrëngim financiar.
Luftërat janë në thelb të paparashikueshme, ndaj dhe ndikimi real i tyre në ekonomi ka të ngjarë të jetë më i rrëmujshëm se versionet e stilizuara të parashikimeve.
Skenari 1: Nafta dhe gazi nuk bllokohen
Skenari optimist nuk merr në konsideratë ndërprerjet në furnizimet me naftë dhe gaz dhe konsideron çmime të stabilizuara në nivelet e tyre aktuale. Kushtet financiare shtrëngohen, por pa ndikim të qëndrueshëm në tregjet globale.
Ky lloj optimizmi ishte i dukshëm në tregjet e naftës, pasi sanksionet e reja ndaj Rusisë u zbuluan nga SHBA dhe aleatët e saj.
Sanksionet e para synuan bllokimin me likuiditet të bankave të mëdha dhe kufizuan aksesin e Rusisë në produktet e teknologjisë së lartë. Një grup sanksionesh personale kanë në shënjestër elitën e vendit. Pas grupit të parë të sanksioneve, në ditën e dytë të luftës çmimet e naftës ranë nën 93 dollarë për fuçi në Nju Jork.
Çmimet e energjisë janë kanali kryesor nëpërmjet të cilit lufta në Ukrainë ka një ndikim të menjëhershëm larg vijës së frontit. Rreziku është veçanërisht i mprehtë në Europë, sepse Rusia është furnizuesi kryesor i saj i naftës dhe gazit.
Rritja e kostove të energjisë zuri më shumë se gjysmën e normës rekord të inflacionit të Eurozonës në janar. Kontratat e së ardhmes europiane të gazit natyror arritën kulmin mbi 140 euro për megavat-orë në ditën e parë të sulmit, duke u rritur me 62%.
Çmimet e larta të naftës dhe gazit mund të mbajnë inflacionin e Eurozonës në 3% deri në fund të vitit. Mund të ketë edhe pasoja të tjera nga një recesion i shkaktuar nga sanksionet në Rusi. Por BE ka të ngjarë t’i shpëtojë recesionit dhe BQE mund të rrisë interesat në dhjetor.
Në SHBA, rritja e çmimit të karburanteve dhe shtrëngimi i moderuar financiar do të ushtrojnë presion mbi rritjen ekonomike. SHBA mund të dërgojë më shumë furnizime me gaz natyror në Europë, duke ndikuar në rritjen e çmimeve të këtij produkti në vend. IÇK-ja mund të arrijë 8% në shkurt dhe ta mbyllë vitin afër 5%, krahasuar me projeksionin para konfliktit, që ishte 3.3%.
Skenari 2: Ndërprerje e furnizimit me energji
Disa zotërues të cisternave të naftës po shmangin furnizimet me naftë të papërpunuar ruse derisa të kenë më shumë qartësi mbi sanksionet. Tubacionet kryesore të gazit kalojnë nëpër Ukrainë dhe mund të goditen nga luftimet. Edhe ndërprerja e kufizuar e furnizimit mund të përkeqësojë më tej çmimet e energjisë.
Kthimi i qëndrueshëm i çmimeve të gazit në 180 euro për megavat-orë, niveli i arritur në dhjetor dhe nafta në 120 dollarë mund të çojnë inflacionin e Eurozonës afër 4% deri në fund të vitit, duke intensifikuar më tej rënien reale të të ardhurave. Europa do të jetë në gjendje t’i mbajë dritat ndezur, por goditjet ndaj PBB-së do të jenë të pashmangshme. Në këtë rast, BQE mund të shtyjë planin për rritjen e normës së interesit në vitin 2023.
Në SHBA, ky skenar mund të çojë inflacionin në 9% në mars dhe ta mbajë atë afër 6% deri në fund të vitit. FED mund të reagojë me rritje më të ngadalta të normës së interesit në gjysmën e dytë të vitit për të mos ndikuar negativisht ekonomi.
Skenari 3: Ndërprerja e gazit
Duke u përballur me sanksione maksimale nga SHBA-ja dhe Europa, si shkëputja nga sistemi Swift i pagesave ndërkombëtare, Rusia mund të hakmerret duke mbyllur rrjedhën e gazit në Europë.
Ky duket një skenar i largët: Zyrtarët e BE-së, as që e morën parasysh vitin e kaluar kur zhvilluan një simulim prej 19 skenarësh për të testuar stresin e sigurisë energjetike të bllokut. Megjithatë, BQE vlerëson se një goditje e racionimit të gazit prej 10% mund të zvogëlojë PBB-në e Eurozonës me 0.7%.
Rritja e kësaj shifre deri në 40%, pjesa e gazit të Europës që vjen nga Rusia, nënkupton një goditje ekonomike me rënie të PBB-së prej 3%. Shifra mund të jetë dukshëm më e lartë, duke pasur parasysh kaosin që do të shkaktonte një krizë e tillë e paprecedentë e energjisë. Kjo do të nënkuptonte recesion dhe asnjë rritje të normave të BQE-së në të ardhmen e parashikueshme.
Për SHBA-në, goditja në rritjen ekonomike do të ishte gjithashtu e konsiderueshme. Sanksionet maksimale do të çrregullojnë sistemin financiar global, me ndikim të lartë në bankat amerikane. Fokusi i FED do të zhvendoset në ruajtjen e rritjes.
Por nëse çmimet më të larta do të çonin në rrënjosjen e pritjeve për inflacionin midis konsumatorëve dhe bizneseve, kjo do të krijonte skenarin më të keq për politikën monetare: nevojën për t’u shtrënguar në mënyrë agresive interesat edhe në një ekonomi të dobët.
Ndikimi më i gjerë
Skenarët e mësipërm, natyrisht, nuk i shterojnë të gjitha shtigjet e goditjeve. Këto parashikime janë të përqendruara në ekonomitë më të mëdha e të përparuara në botë, por vendet kudo në glob do të ndiejnë ndikimin e rritjeve të çmimeve të mallrave, të cilat përfshijnë ushqimet kryesore, si gruri dhe energjia.
Disa vende, si Arabia Saudite dhe eksportues të tjerë të naftës të Gjirit, mund të përfitojnë. Por për shumicën e tregjeve në zhvillim, të cilat tashmë po vuajnë rikuperime më të ngadalta, rritja e çmimeve të mallrave dhe rritja e interesave mund të japë një goditje të madhe dhe të përkeqësojë rrezikun e krizave të borxhit pas COVID-19.
Turqia, një importues i madh energjie, e cila tashmë kishte një monedhë në rënie dhe inflacion në rritje përpara krizës në Ukrainë, është një shembull ekstrem.
Ka rreziqe të vështira për t’u llogaritur si sulmet kibernetike nga Rusia. FED ka vlerësuar se një sulm që dëmton sistemet e pagesave në pesë huadhënësit më aktivë të SHBA-së mund të përhapet në 38% të të gjitha aktiveve bankare, duke çuar në një skenar të rastit më të keq deri në falimentimin.
Një gjë që duket qartë: Ndër ekonomitë kryesore, do të jetë Rusia ajo që do të pësojë goditjen më të madhe. Çmimi për politikën e jashtme ekspansioniste të Presidentit Vladimir Putin ka shumë të ngjarë të çojë ekonominë e vendit në rënie të sigurt.
