Ata janë të rinj me ide, ambicie dhe guxim. Disa e kanë nisur nga zero, të tjerë e kanë trashëguar biznesin nga familja, por po arrijnë ta çojnë atë përpara. “Monitor” publikon, për herë të parë, renditjen e sipërmarrësve nën 35 vjeç, që janë në listën e kompanive më të mëdha “VIP” në vend, sipas të ardhurave.
Të nisësh një biznes sot është shumë më e vështirë se dy dekada më parë. Tregjet, kryesisht ato të produkteve e shërbimeve bazë, janë të zëna nga sipërmarrjet që guxuan në fillim të viteve ’90 dhe më pas arritën një ekonomi shkalle që i bën pothuajse të pakonkurrueshëm.
Inovacioni, që ka orientuar rritjen në botë, duke ofruar potenciale pa fund për të rinjtë, ka pak vend në ekonominë shqiptare, me sipërmarrjet që dominojnë të cilat janë në fushën e tregtimit, apo ndërtimit.
Turizmi është një sektor që po rritet me shpejtësi dhe ka potenciale, por ende nuk ka të rinj që dominojnë në këtë segment. Potencialet më të mëdha vitet e fundit për të rinjtë i ka pasur energjia diellore, me disa sipërmarrje që tashmë renditen ndër më të mëdhenjve sipas të ardhurave në vend.
Nga 500 sipërmarrjet më të mëdha në vend sipas të ardhurave, vetëm 33, ose 6.5% e tyre kishin të paktën një aksioner nën 35 vjeç, që zotëronte minimalisht 10% të aksioneve. Nga 33 të rinjtë te VIP-at, 10 prej tyre i zotëronin aksionet 100%, ndërsa 6 të tjerë nuk i kishin përfituar aksionet për shkak të lidhjeve familjare, duke lënë gjysmën (rreth 50%) që e kishte biznesin e trashëguar nga familja.
Renditjen e plotë të aksionerëve të rinj VIP, me përqindjen përkatëse në kompaninë që zotërojnë, të ardhurat e fitimet, e gjeni të plotë në tabelën:
“Renditja e kompanive më të mëdha sipas të ardhurave, që kanë të paktën një aksioner nën 35 vjeç, me të paktën 10% të aksioneve”.
“Monitor” ka zgjedhur të veçojë më poshtë të rinjtë që kanë ngritur gjithçka nga e para, kanë sjellë risi në modelin e tyre të biznesit, janë kthyer pas shkollimit jashtë vendit, por dhe ata që janë të angazhuar tërësisht në sipërmarrjen e familjes.
Një kriter i rëndësishëm që u mor parasysh është kontributi i tyre në punësim, i matur përmes shpenzimeve të personelit në subjektet ku të rinjtë janë aksionerë.
Aleksandër Risilia
Aleksandër Risila nuk është më i madhi nga të rinjtë për të ardhurat e fitimet, por është përfaqësuesi tipik i të riut të talentuar që zgjodhi që të ardhmen ta ndërtojë në vend, edhe pas shkollimit jashtë vendit, në një fushë që vërtet premtonte, atë të Teknologjisë së Informacionit.
Së bashku me mikun gjerman, John Yuzdepski, në vitin 2016 themeluan kompaninë “Ritech Solutions”, pas studimeve pasuniversitare në Oksford të Anglisë, ku u diplomua në “Master of Science” për “Computer Software Engineering”.
“Një kompani e fokusuar në ofrimin e shërbimeve IT për tregjet perëndimore dukej një ide me potencial të jashtëzakonshëm, sidomos për shkak të kërkesës së lartë për ekspertizë teknologjike cilësore”, thotë ai.
Nga një apartament i vogël me vetëm tre punonjës në zonën e Komunës së Parisit në Tiranë, sot “Ritech Solutions” ka rreth 450 të punësuar në Shqipëri, Maqedoninë e Veriut e Kosovë dhe ofron paga mbi 2 mijë euro për punonjësit.
Të ardhurat e kompanisë në vitin 2023 ishin gati 1.5 miliardë lekë (rreth 15 milionë euro). Shpenzimet për personelin për aktivitetin në Shqipëri ishin rreth 2 milionë euro, duke qenë një nga punëdhënësit më të mëdhenj në listën e aksionerëve të rinj.
Aleksandro Bardhi
Edhe Aleksandro Bardhi nuk është ndër të parët në listë për të ardhurat, por spikat si një nga të rinjtë, e shkolluar jashtë, që ka zgjedhur të ketë aktivitet në industrinë përpunuese të metaleve. Ai e krijoi sipërmarrjen “Anmetal” që në vitin 2013, kur ishte vetëm 19 vjeç.
Objekti i aktivitetit të tij, sipas ekstraktit në Qendrën Kombëtare të Biznesit, është fabrikë prodhimi për barriera metalike rrugore, konstruksione metalike, shërbim galvanizim në të nxehtë i barrierave metalike rrugore e konstruksioneve metalike e të tjera.
Në vitin 2023, “Anmetal” raportoi të ardhura prej 1.6 miliardë lekësh. Kompania është e profilizuar në prodhimin e profileve metalike, procesin e zinkimit dhe barrierave mbrojtëse për rrugët, prodhimet e së cilës përdoren për eksport në Itali, Rumani, Greqi, Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut, sipas deklarimeve në media.
Drini Kosova
Drini Kosova është i pari në listën e aksionerëve të rinj sa u përket të ardhurave. Për vetë natyrën e aktivitetit, tregtimi me shumicë i karburanteve, është një biznes që gjeneron xhiro të lartë, por ka një normë të ulët fitimi. “Eroil”, ku Drini Kosova është aksioner 100% u themelua në vitin 2013.
Të ardhurat e aktivitetit në vitin 2023 ishin 9.6 miliardë lekë (96 milionë euro), me përgjysmim nga viti i mëparshëm, për shkak të rënies së çmimeve të naftës.
Endrit Hido
Endrit Hido vijon biznesin e familjes. Ai zotëron 50% të aksioneve në sipërmarrjen e tregtimit me shumicë të artikujve farmaceutikë “Trimed”, ka 15% të aksioneve në biznesin e distribucionit “Interlogistic”.
“Trimed” deklaroi të ardhura prej 3.8 miliardë lekësh në vitin 2023, ndërsa “Interlogistic”, 3 miliardë lekë.
Spiro Lengo
“Kombinati i Mishit”, sot një nga sipërmarrjet më të mëdha të industrisë së përpunimit të mishit në vend, është themeluar në vitin 1997 nga Grigor Lengo. Por, i biri i tij Spiro, filloi të angazhohej në biznesin e familjes që në moshën 14-vjeçare.
Sot, Spiro, i cili zotëron 12% të aksioneve dhe u shkollua jashtë vendit, është në pozicionin e menaxherit të përgjithshëm të kompanisë. Së bashku me të motrën, Jonën (edhe ajo me 12% të aksioneve), të dy kanë zgjedhur të punojnë në biznesin e familjes, duke sjellë një frymë të re në biznes. “Ambiciet e mia janë për të zhvilluar investime afatgjata, që pritet të nisin brenda tre viteve”.
“Kombinati i Mishit” realizoi të ardhura 3.7 miliardë lekë (rreth 37 milionë euro) në 2023. Si një sipërmarrje e madhe, shpenzimet për personelin arritën në rreth 3 milionë euro.
Motrat Hoxha
Lorela dhe Sara Hoxha, së bashku me motrën e vëllain më të vogël e të ëmën janë aksionere me nga 20% të Top Channel, një sipërmarrje që u nis nga i ndjeri Dritan Hoxha. Prej vitesh, Lori dhe Sara, së bashku me të ëmën, janë në krye të televizionit të dytë më të madh në vend sipas të ardhurave.
Në vitin 2023, Top Channel kishte një xhiro prej 1.75 miliardë lekësh. Top Channel është punëdhënësi më i madh në listën e kompanive me aksionerë të rinj. Shpenzimet e personelit në 2023, sipas bilancit, ishin 765 milionë lekë (rreth 7.6 milionë euro).
Sara dhe Lori zotërojnë dhe 30.7% të aksioneve të shoqërisë tjetër të krijuar nga i ati i tyre “Digit-Alb”, por nuk janë të përfshira në menaxhimin e platformës televizive me pagesë.
Motrat Çobo
Denisa, Nensi dhe Paola Çobo zotërojnë secila nga 10% të aksioneve të shoqërisë “Denisa”, që është krijuar nga e ëma e tyre, Mimoza, në vitin 2005. Kompania ka si aktivitet importin e lëndëve drusore.
Në vitin 2023, sipërmarrja deklaroi të ardhura prej 2.7 miliardë lekësh.
Fillimisht në vitet ’90 aktiviteti ekonomik i kompanisë “Denisa shpk” i drejtuar nga Mimoza Çobo u zhvillua në importimin e produkteve ushqimore, materialeve të ndërtimit dhe atyre elektroshtëpiake.
Në vitet 2000 sektori i ndërtimit njohu hov të vrullshëm në vend, çka solli që kompania “Denisa” , nisur nga kërkesat e tregut të orientohej te importi i lëndëve drusore për prodhim të mobileve.
Edhe sot pas 30 vjetësh nga themelimi i saj kompania “Denisa shpk” është 100 për qind familjare, në ekipin drejtues janë bashkëshorti dhe 3 vajzat e zonjës Çobo.
Denisa ka studiuar për financë në Londër dhe më pas punoi në kompani të njohura ndërkombëtare në Zvicër. Sot ajo menaxhon të gjitha financat e kompanisë.
Paola studioi në Firence për arkitekturë dhe pas eksperiencës në profilin e saj në studiot arkitekturore dhe inxhinierike më të famshme botërore, zgjodhi sërish familjen dhe sot është përgjegjëse për projektimin e të gjithë investimeve të departamentit të ndërtimit në kompaninë tonë
Nensi është diplomuar në Menaxhim Biznesi dhe po hedh hapat e parë në profilin e saj.
Edison Reshketa
Edison Reshketa, basketbollisti shkodran, zotëron 50% të aksioneve të “Tyres Group Albania”, të krijuar në 2020-n, me aktivitet në tregtim me shumicë dhe pakicë të gomave dhe servis. Ndonëse e re, kompania është rritur me shpejtësi, duke raportuar të ardhura prej 2.5 miliardë lekësh në 2023.
Bruno Papaj
Bruno Papaj është bashkëthemelues dhe CEO i “Vega Group”, që operon në fushën e energjisë. Kur nisi studimet për inxhinieri elektrike në Gjermani, pak njerëz e besonin se do të rikthehej në Shqipëri për të punuar e për të jetuar.
E kështu, në vitin 2018, së bashku me ortakun tij gjerman Filipin, hapën një kompani e cila ishte e fokusuar fillimisht te sistemet fotovoltaikë.
“Që të studioja në Gjermani ishte dëshirë e babait tim, i cili kishte marrëdhënie biznesi me këtë vend dhe më tregonte vazhdimisht për zhvillimet që ndodhnin aty. Pasioni im ka qenë gjithmonë tek inxhinieria.
Ishte dilemë e madhe për mua në atë kohë, nëse do të studioja inxhinieri mekanike, elektrike apo programim.
Në fund vendosa për elektriken, duke parë që energjia ishte një fushë me shumë zhvillim dhe të ardhme.
Gjatë studimeve e thosha shpesh që do të mbaroj studimet dhe do kthehem në Shqipëri. Shumica e njerëzve nuk e merrnin seriozisht dhe mendonin se po bëja shaka, pasi do mësohesha me Gjermaninë që do përshtatesha.
Realisht u përshtata, por dëshira për të bërë diçka në Shqipëri, për të hapur një kompani tonën këtu, ishte shtysa më e madhe pse unë dhe Filipi vendosëm që të vinim në Shqipëri”, – tregon ai.
Kur kompania nisi aktivitetin, sfidat nuk ishin vetëm plotësimi i kuadrit ligjor që ishte ende shumë bazik, por edhe mungesa e informacionit tek individët, të cilët nuk e kuptonin sesi funksiononte dhe si përfitonin nga sistemet fotovoltaike duke reduktuar faturat.
Gjithsesi, rritja graduale e sektorit të energjisë në vend nxitur nga kriza dhe tranzicioni i gjelbër, kanë sjellë rritje të kompanisë, e cila sot është diversifikuar edhe te ndërtimi i një rrjeti privat të karikuesve për makinat elektrike kudo nëpër vend. Në vitin 2023, “Vega Solar” raportoi të ardhura prej 1.2 miliardë lekësh.
Davide dhe Michele Doka
Vëllezërit Davide dhe Michele Doka kanë vijuar aktivitetin e përpunimit të gurit dhe mermerit, që u nis nga i ati i tyre, përmes kompanisë “Albamer”, që në vitin 1996. Prej vitit 2022, ata janë aksionerë dhe drejtues të kompanisë.
Ndonëse të dy kanë lindur dhe janë shkolluar në Itali, u kthyen në atdhe dy vite më parë, për t’u marrë me biznesin e familjes. Davide pohon se në mënyrë që të kuptonte proceset e punës atij iu desh të punojë që nga proceset e ngarkim-shkarkimit, në prodhim, në transport deri te shitjet.
Në vitin 2023, “Albamer” raportoi të ardhura prej 1 miliard lekësh.
Anduel dhe Elton Çekrezi
Anduel dhe Elton Çekrezi zgjodhën që rrugëtimin e tyre në biznes ta kishin në fushën e energjisë.
Ishin vitet 2010-2011, kur nga vizitat e tyre në vende si Italia, Gjermania apo Spanja vunë re sesi fusha të tëra po mbusheshin me impiante fotovoltaikë, një teknologji që në Shqipëri erdhi disa vite më vonë, duke pasur parasysh që edhe kuadri ligjor u miratua në vitin 2017.
Zhvillimet në tregjet e mëdha dhe situata në Shqipërinë e atyre viteve u tregoi qartësisht potencialin që paraqiste sektori energjetik nga ku lindi edhe “Euroelektra sh.p.k”. “Fokusimi ynë në atë kohë ishte energjia dhe kryesisht ajo e rinovueshme.
Baza nga ku e nisëm rrugëtimin ishin sistemet inteligjente të instalimit. Më kujtohet që filluam me disa instalime të thjeshta nëpër shtëpi, sigurisht pak më specifike dhe më inteligjente për atë kohë.
Pastaj, krejt natyrshëm pamë që sektori i energjisë ishte një fushë e parrahur dhe në Shqipëri kishte shumë vend për ta zhvilluar, duke pasur parasysh edhe zhvillimet në vendet europiane”, tregon Anduel Çekrezi.
Rritja ishte më dinamike gjatë krizës dhe po ecën përpara edhe me politikat e diversifikimit që po ndjek vendi, por tashmë kompania ka vendosur të diversifikohet edhe në prodhimin dhe tregtimin e energjisë, projekte që pritet të finalizohen në vazhdim.
Në vitin 2023, “Euroelektra” raportoi të ardhura prej gati 950 milionë lekësh, ndërsa ishte një nga sipërmarrjet me fitime më të larta në listën e të rinjve, me rreth 220 milionë lekë.
Postimi ” Ekskluzive, renditja e sipërmarrësve nën 35 vjeç në bizneset “VIP” ” eshte marre nga Revista Monitor.
