Vetëm 6 shoqëri me kapital vendas, me aktivitet në industrinë përpunuese, janë në listën e më të mëdhave sipas fitimeve, nga mbi 30 në listë, që ushtrojnë aktivitet në ndërtim.
Edhe industria automotive, e vetmja që po sillte investime vitet e fundit, që kishin filluar të jepnin kthime të kënaqshme, raportoi humbje në vitin 2023, e ndikuar kryesisht nga Euro e dobët.
Rënia e Euros ka dhënë ndikimin më të lartë negativ tek eksportuesit, sidomos ata që punojnë me material porositës, që nuk arrijnë ta transferojnë këtë kosto në rritjen e çmimeve, duke u detyruar të ulin fitimet, madje dhe të deklarojnë humbje.
Porositësit ndërkombëtarë janë shumë të ndjeshëm ndaj çmimeve, fundja për këtë arsye e transferojnë një pjesë të procesit të punës në vende me kosto të ulët. Sidomos segmenti që punon me material porositësi për veshjet dhe këpucët e ka shumë të lehtë transferimin e punës nga një shtet në tjetrin.
Industria është sektori që po tërheq më pak kapitalet e reja. Dhe shkaku kryesor është mungesa e fitimeve. Numri i sipërmarrjeve të këtij sektori në listën e “Monitor 200”, sipas fitimeve, është minimal.
Më pak fitime nuk mundësojnë investime të vazhdueshme në teknologji dhe plotësimin e standardeve, duke i bërë bizneset gjithnjë e më pak konkurruese përballë importeve.
Rënia e Euros u dha goditjen fatale sidomos eksportuesve, por dhe ata që prodhojnë për tregun vendas i dëmtoi, sepse mallrat e importit u bënë më të lira. Në një treg të vogël si Shqipëria, edhe planet e përpunuesve vendas për zgjerim në tregjet e eksportit pengohen nga Euro e dobët.
Rritja e pagave po ul avantazhin konkurrues të vendit, ndërkohë që po vjen më shumë si presion i emigracionit dhe jo i përmirësimit të produktivitetit.
Edhe industria mbështetëse automotive, e vetmja që po investonte në Shqipëri vitet e fundit, është në stanjacion, e ndikuar nga Euro e dobët dhe rritja e kostove. Mungesa e fuqisë punëtore është një tjetër problem që po step prodhuesit.
Sipërmarrësit pohojnë se të ndërtosh industrinë përpunuese është një proces i vështirë, por në të njëjtën kohë, i domosdoshëm për një vend. Vetëm përpunimi industrial i shton vlerën produktit, shton zinxhirin e vlerës nëpërmjet nxitjes së sektorëve mbështetës, hap vende pune për profesionistë, përtej menaxherëve të shitjes që kërkon importi.
“Është kjo vlerë e shtuar që çon në pasurimin e vendeve dhe popujve”, thotë Luan Leka, administrator i EHW, kompanisë më të madhe përpunuese të produkteve ushqimore me kapital vendas.
Kompanitë që po mbijetojnë në listën e fitimeve, në disa raste po kthehen thjesht në importues të lëndëve të para, si një formë për të ulur kostot e larta të brendshme.
Të dhënat e INSTAT bënë të ditur se industria përpunuese shënoi një rënie prej 6.2% në vitin 2023, që është më e thellë edhe se në periudhën e pandemisë, kur bizneset u goditën nga kufizimet e lëvizjeve.
Edhe pesha e industrisë përpunuese ndaj ekonomisë ra në 6.9% të PBB-së në 2023, nga 7.5% vitin e mëparshëm.
Burimi: INSTAT
Sipërmarrjet me fitime më të larta në industri
“E.H.W”, një prej kompanive më të mëdha përpunuese në vend, që i raporton të dhënat prej disa vitesh si grup (përfshirë aktivitetin e përpunimit të mishit dhe prodhimit të ujit), raportoi fitime prej 1.1 miliardë lekësh në vitin 2023, pothuajse në të njëjtin nivel me një vit më parë.
“Coca Cola” është një ndër sipërmarrjet më të mëdha në industrinë përpunuese në vend, me aktivitet të qëndrueshëm. Në vitin 2023, fitimet e kompanisë u rritën me 11% në 1.1 miliardë lekë. Norma e fitimit ishte e qëndrueshme, në rreth 18.5%.
“Lajthiza Invest”, me aktivitet në prodhim, ambalazhim, tregtim i ujit natyral raportoi të ardhura prej 3.7 miliardë lekësh, me rritje gati 30% me bazë vjetore. Fitimet u rritën ndjeshëm në 770 milionë lekë, me një normë prej 20%. Përmirësimi i rezultatit financiar erdhi nga rritja e të ardhurave me 29%, në 3.7 miliardë lekë dhe ulja e shpenzimeve.
“Coral”, që vepron në regjimin e përpunimit aktiv, përpunim peshku, raportoi fitime prej 320 milionë lekësh, me rënie 15% dhe një normë kthimi prej 10.2%.
“Erzeni sh.p.k” është më i madhi në përpunimin e qumështit. Në vitin 2023, kompania raportoi të ardhura prej gati 2.2 miliardë lekësh, me rritje prej 16.5% me bazë vjetore. Edhe fitimet u rritën me 32% në 185 milionë lekë, duke hyrë për herë të parë në listën e fitimeve.
Por, industria e përpunimit të qumështit po mbijeton duke e marrë lëndën e parë kryesisht nga importi. Për shkak të rritjes së kostove dhe rënies së sasisë së qumështit, fabrikat përpunuese po shtojnë sasitë e qumështit të importuar, si lëndë të parë, kryesisht nga Italia, Sllovenia dhe Serbia.
Sipas të dhënave të Doganave, në periudhën janar-maj 2024 u importuan 7,1 milionë litra qumësht. Kjo është sasia më e lartë e periudhës që prej vitit 2017, kur nisi zbatimin, për herë të parë, skema e TVSH-së së kreditueshme 20% për agropërpunuesit.
“OVVITAL”, me aktivitet në rritjen e shpendëve për prodhim vezësh dhe mishi, është një tjetër hyrje e re nga industria përpunuese. Të ardhurat u rritën me 44%, në gati 500 milionë lekë, ndërsa fitimet rezultuan në 181 milionë lekë, nga vetëm 5.7 milionë lekë vitin e mëparshëm.
Për disa muaj rresht në vitin 2023, veza shqiptare u eksportua me fitim. Ulja drastike e prodhimit nga pandemia e influencës aviare në Europë vitin e kaluar rriti ndjeshëm çmimin e shitjes së vezës për eksport.
Por në 2024, situata ka ndryshuar. Kompanitë, përveçse kanë rritje të stokut nga rënia e konsumit, po eksportojnë nën kosto, në Greqi dhe Kroaci.
Lilo Seraj, drejtor i shitjeve në kompaninë e prodhimit të vezëve “Ovvital”, ka pohuar më herët për “Monitor” se ecuria e konsumit në këtë periudhë është në rënie.
Ai shtoi se kjo është tkurrja më e lartë në 11 vitet e fundit. Sipas tij, ulja e fuqisë blerëse është ndikuar nga emigracioni.
Të mëdhenj në xhiro, por mbeten jashtë fitimeve
Disa sipërmarrje në industrinë përpunuese, që janë në listën e “Monitor 200” sipas të ardhurave, që nënkupton se realizojnë qarkullim vjetor mbi 20 milionë euro në vit, nuk hyjnë në atë të fitimeve, pasi kanë një rezultat financiar më të ulët sesa 1.5 milionë euro, sa është dhe kufiri minimal i fitimit për të hyrë në listë.
Eksportuesi i kromit, “Albchrome”, shënoi përgjysmim të të ardhurave në 8 miliardë lekë, e ndikuar nga koniunktura e pafavorshme e çmimeve në bursat ndërkombëtare. Nga fitimet prej 5.4 miliardë lekësh në vitin 2022, kompania deklaroi humbje prej 740 milionë lekësh në vitin 2023.
Sipas raportit të aktivitetit, 2023 ishte një vit i paqëndrueshmërisë së tregut, pas një periudhe shumë të pastabilizuar të çmimeve të energjisë elektrike dhe nga kriza e luftës në Ukrainë, që kaloi industria në vitin 2023, kur për shkak të kërkesës së ulët, çmimet e ferrokromit u ulën me rreth 35%, duke u krahasuar me vitin 2022.
“Kombinati i Mishit”, p.sh. kishte të ardhura prej 3.7 miliardë lekësh dhe fitime prej vetëm 77 milionë lekësh, me një normë prej vetëm rreth 1%.
“CWI-Albania” (ÇOKYASAR WIRE INDUSTRY ALBANIA) është një nga sipërmarrjet më të reja në fushën e industrisë, një investim dhe bashkëpronësi shqiptaro-turke. E themeluar në vitin 2019, kompania nisi prodhimin e telave të galvanizuar, që përdoren për rrjeta ose kosha.
Ndonëse prej tre vitesh është në listën e më të mëdhenjve sipas të ardhurave, me xhiro 2.1 miliardë lekë në 2023, kompania vijon të deklarojë humbje prej 88 milionë lekësh.
“Maccaferri Balkans” po i afrohet listës së fitimeve, pas trefishimit të tyre në 187 milionë lekë. Kompania, që ka aktivitet në prodhimin dhe tregtimin e produkteve me përdredhje të dyfishtë (si gabione, materase dhe rrjeta), raportoi të ardhura prej 2.8 miliardë lekësh.
“Uji i Ftohtë Tepelenë”, me aktivitet në prodhimin dhe ambalazhimin e ujit, ka qenë historikisht në renditjen e 200 më të mëdhenjve sipas fitimeve. Por në 2022, fitimet e saj ranë me 67%, në 81 milionë lekë, duke dalë nga lista.
Në vitin 2023, fitimi u përmirësua në 150 milionë lekë, por mbetet lart viteve më të mira kur arrinte në 250 milionë lekë.
Hyrjet e reja nga industria mbështetëse automotive
Industria mbështetëse automotive është nga të paktat që po tërheq investime gjatë viteve të fundit.
Sektori mori hov pasi shtetet e Europës Lindore, si p.sh. Çekia, kaluan në një fazë më të lartë teknologjie, duke bërë që proceset më të thjeshta të zhvendoseshin në vende që kanë ende kosto të lira të fuqisë punëtore.
Por dhe këto kompani nuk po japin një kthim të qëndrueshëm, teksa po ndikohen negativisht nga rënia e Euros.
“Yura Corporation Albania” sh.p.k., më e madhja në këtë segment, ka ngadalësuar rritjen në vitin 2023, pas zgjerimit të fortë në dy vitet e mëparshme. Të ardhurat e kompanisë arritën në 5.9 miliardë lekë, ose 10% më shumë se në 2022.
Vitin e mëparshëm, shoqëria ishte rritur me 30%. Kompania ka përkeqësuar ndërkohë rezultatin financiar. Teksa në 2022 doli për herë të parë me fitime, që arritën në gati 500 milionë lekë, në 2023 rezultoi me humbje prej 220 milionë lekësh.
Ndonëse numri i punonjësve ka ardhur në rritje, duke arritur në 1889 në fund të vitit 2023, nga 1698 në fund të vitit 2022, shoqëria thekson në raportin e aktivitetit se ka pasur një përkeqësim të rezultatit financiar për vitin 2023, duke rezultuar me humbje prej 218 milionë lekësh.
Në planin për vitin 2024, sipas raportit të aktivitetit, kompania nuk planifikon që të shtojë numrin e punonjësve më shumë sesa 1900. Edhe investimet planifikohen në nivele minimale prej 46 milionë lekësh (rreth 460 mijë euro).
Ndërsa “Yura” ka dalë nga lista e fitimeve, një hyrje nga ky segment është “SEWS Cabind Albania”, pjesë e grupit “SEWS Cabind S.p.A”, me seli qendrore në Collegno, Torino, Itali, që hyri në Shqipëri në vitin 2019.
Ndryshe nga “Yura”, kompania ka vijuar rritjen e shpejtë edhe në vitin 2023. Të ardhurat e kompanisë u rritën me 40%, në 4.1 miliardë lekë. Kompania rezultoi për herë të parë me fitime, që arritën në 281 milionë lekë.
Burimi: Eurostat
Eksportuesit pengohen nga zhvlerësimi i Euros, deklarojnë humbje
Për të dytin vit radhazi, industria e veshjeve të këmbëve, që ka dhe sipërmarrjet më të mëdha në segmentin që punon me material porositësi, po pengohet nga dy sfida. Së pari, rënia e ndjeshme e Euros ka ulur të ardhurat në Lek të eksportuesve.
Së dyti, ata po përballen me probleme të mëdha në gjetjen e fuqisë punëtore, duke bërë që të mos e përballojnë dot kërkesën nga porositësit. Këtyre u shtohen edhe rritja e kostove, e ndikuar në pjesën më të madhe nga rritja e pagës minimale, që në prill 2023 u bë 40 mijë lekë.
Edhe më herët, kompanitë po i rrisnin pagat, si një masë për të frenuar ikjen e punonjësve. Rritja e kostove ka bërë që furnitorët, kryesisht nga Italia, të zhvendosen drejt shteteve të tjera në Marok, apo në Lindjen e Mesme.
“Albaco Shoes” ishte operatori më i madh i prodhimit të këpucëve. Të ardhurat e shoqërisë ishin rreth 2.2 miliardë lekë, me rritje të lehtë prej 2.1%. Fitimet u përgjysmuan, në vetëm 47 milionë lekë.
Në raportin e aktivitetit, administratori i shoqërisë me pronësi italiane thekson për të disatin vit radhazi se “Albaco Shoes”, gjatë vitit 2023 ka pasur ecuri jonormale të aktivitetit të saj. Fitimet Faturimet kanë pësuar ulje me rreth 0.933% në krahasim me vitin 2022, për shkak të mungesës së fuqisë punëtore.
Kostot e prodhimit kanë shënuar rritje me rreth 5.4% në raport me vitin e mëparshëm, ndërsa edhe në 2022 ishin shtuar me 1.4%.
Numri i të punësuarve është reduktuar për të dytin vit radhazi, duke u ulur me 35.33% (në 2022 ishte tkurrur me 14.33%, në krahasim me vitin 2021). Çmimet e faturimit janë ulur me 3.5%, pas rënies me 1.5% vitin e mëparshëm.
“Fital”, një nga operatorët më të mëdhenj të prodhimit të këpucëve në vend, ka shënuar rënie të ndjeshme të të ardhurave me 34%, në 1.4 miliardë lekë, duke qenë larg vitit më të mirë në 2019-n, kur qarkullimi vjetor arriti në rreth 2.4 miliardë lekë.
Për herë të parë, të paktën që nga viti 2017, shoqëria deklaroi humbje, që arritën në 137 milionë lekë. Më parë, kompania deklaronte fitime mesatare prej 150 milionë lekësh në vit.
Sipas raportit të aktivitetit, efekte negative në treguesit e vitit 2023 ka dhënë kursi i këmbimit të Euros, e cila në fillim të vitit 2023 ka qenë 114.23 lekë/euro, ndërsa në fund të vitit 2023 ka qenë 103.88 lekë/euro.
Shoqëria ka rritur pagat për personelin. “Për vitin 2023, paga mesatare si kompani arrin në shifrën prej 47,339 lekësh, ndërsa për vitin 2022 ka qenë në nivelin prej 42,160 lekësh, ose me rritje mesatare prej 5,179 lekësh për të punësuar, ose me një rritje prej 12% në krahasim me vitin 2022”.
Skënder Pashaj, i cili drejton kompaninë “Fital”, nga prodhuesit më të mëdhenj në treg, pohon se përpos situatës së vështirë, nuk ka shpresa për rikuperim. Ndër shumë faktorë që kanë ndikuar në përkeqësimin e situatës është rënia e kërkesës nga jashtë, tha ai.
“Ka një frenim të shitjeve, sidomos të këpucëve pas luftës në Ukrainë. Rritja e çmimeve të mallrave të shportës i ka shkurtuar blerjet për këpucë.
Tendenca pritet të jetë e tillë, e kombinuar edhe nga ndryshimi i stilit të jetës dhe ndikimet klimatike që po ndikojnë në ndryshimin sezoneve”, – shpjegoi ai.
Z. Pashaj tha se në tregun e brendshëm, kostot e larta të punës nga rritja e pagave dhe humbjet nga kursi i këmbimit janë faktorë shtesë që kanë vështirësuar situatën në sektor.
Në vitin 2023, eksportet e veshjeve të këmbëve ranë me 14% në vlerë dhe po në të njëjtat nivele në sasi, të ndikuara nga vijimi i nënçmimit të Euros ndaj Lekut me rreth 12%, shtimi i kostove nga pagat e larta, ndryshimi i kërkesës globale për këpucë për shkak të motit të ngrohtë dhe zhvendosjes së prodhimit të sipërmarrjeve europiane drejt vendeve me kosto më të lira të punës, si India e shtete të tjera të Azisë.
O.Liperi
Postimi ” A ka ekonomi pa industri ?! ” eshte marre nga Revista Monitor.
