Qeveria shqiptare ka prezantuar projektligjin për ngritjen e një banke shtetërore zhvillimi. Banka do të ketë si qëllim financimin e projekteve zhvillimore, por edhe projekteve të mirëfillta tregtare. Megjithëse nuk do të pranojë depozita, banka e zhvillimit mund të konkurrojë me sektorin bankar në vend për kursimet e publikut dhe për financimin e projekteve të veçanta, por nuk do të jetë e rregulluar dhe e mbikëqyrur nga Banka e Shqipërisë.
Ersuin Shehu
Qeveria shqiptare hodhi në muajin janar për konsultim publik projektligjin për Bankën Shqiptare të Zhvillimit. Kjo nismë synon të ndërtojë për herë të parë një bankë zhvillimi, në modelin e ndjekur edhe në vende të tjera, me synim nxitjen e disa sektorëve strategjikë të ekonomisë.
Sipas projektligjit, objektivat e Bankës së Zhvillimit do të jenë nxitja e zhvillimit ekonomik, social dhe mjedisor, si dhe lehtësimi i qasjes në financa, kryesisht nëpërmjet financimit dhe mbështetjes së sipërmarrjeve në sektorët e nënfinancuar të ekonomisë.
Më konkretisht, objektivat kryesorë janë financimi i shoqërive shqiptare, veçanërisht i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme, si dhe startup-eve, për të nxitur rritjen, produktivitetin, konkurrueshmërinë dhe zgjerimin në tregjet ndërkombëtare; promovimi i eksporteve të mallrave dhe shërbimeve shqiptare nëpërmjet mbështetjes financiare; aplikimi i skemave dhe instrumenteve për financimin e projekteve publike, në nivel qendror dhe vendor, që kanë përparësi për ekonominë e vendit; kontributi në zhvillimin, përmirësimin dhe modernizimin e infrastrukturës fizike dhe dixhitale të Shqipërisë, në përputhje me objektivat strategjikë kombëtarë, për të mbështetur rritjen sociale dhe ekonomike.
Banka, aktivitet zhvillimor, por edhe tregtar
Sipas projektligjit, Banka e Zhvillimit mund të kryejë gjithashtu veprimtari me objektiva tregtarë, bazuar në kushte tregu dhe parimet e konkurrencës së lirë, duke synuar kthime të krahasueshme me ato të tregut, me kusht që kjo veprimtari të jetë plotësuese e financimit të ofruar nga bankat tregtare.
Sidoqoftë, projektligji parashikon që në realizimin e objektivave të saj, Banka e Zhvillimit duhet të ndërmarrë të gjitha masat e nevojshme për sigurimin e ndarjes së qartë të aktiviteteve promovuese dhe tregtare, duke shmangur çdo formë subvencionimi të ndërsjelltë mes këtyre aktiviteteve dhe mbajtjen e regjistrave dhe sistemeve financiare dhe të raportimit qartësisht të ndara për aktivitetet promovuese dhe tregtare.
Për arritjen e objektivave të saj, ligji e autorizon Bankën e Zhvillimit të japë kredi dhe të angazhohet në investime financiare; të vendosë dhe të pranojë vendosje afatshkurtra dhe afatgjata nga dhe në bankat tregtare apo institucionet e tjera financiare; të lëshojë garanci dhe instrumente të tjera sigurie; të investojë në tituj; të kryejë aktivitete dhe shërbime të tjera financiare të nevojshme për arritjen e objektivave të saj.
Banka e Zhvillimit mund të angazhohet drejtpërdrejt ose nëpërmjet shoqërive të lidhura me të, në çdo aktivitet ndihmës, përfshirë financimin e kapitalit privat, mbajtjen e aksioneve në shoqëri, si brenda Republikës së Shqipërisë ashtu edhe jashtë saj, që mbështet aktivitetet kryesore të saj.
Sipas projektligjit, aksioneri i parë i Bankës së Zhvillimit është Shteti Shqiptar.
Pjesëmarrja e Shtetit Shqiptar nuk do të jetë më e vogël se 51% e kapitalit të regjistruar të aksioneve në çdo kohë. Aksionet e mbajtura nga Shteti Shqiptar, për të ruajtur këtë pjesëmarrje minimale, do të jenë të patransferueshme. Kapitali fillestar i kontribuar dhe i nënshkruar nga Shteti Shqiptar do të jetë 10 miliardë lekë dhe do të shlyhet në këste brenda një afati katërvjeçar.
Përveç Shtetit Shqiptar, aksionet në Bankën e Zhvillimit mund të zotërohen nga institucione financiare ndërkombëtare, si banka dhe fonde zhvillimi e investimi europiane, institucione financiare ndërkombëtare dhe vendase të njohura, si dhe nga entitete të tjera të përcaktuara me vendim të Këshillit të Ministrave.
Pjesëmarrja e aksionerëve të tjerë në kapitalin aksioner të Bankës së Zhvillimit, përfshirë të drejtat dhe detyrimet përkatëse lidhur me nënshkrimin dhe shlyerjen e kapitalit aksioner do të detajohen në statut.
Banka e Zhvillimit mund të hapë dhe të mbajë llogari bankare në Thesarin e Shtetit, në Bankën e Shqipërisë, si dhe në banka vendase dhe ndërkombëtare, sipas nevojës për të mbështetur aktivitetet dhe për të arritur objektivat e saj, në përputhje me legjislacionin në fuqi.
Banka mund të mbledhë fonde nga publiku, por nuk do të mbikëqyret nga BSH
Megjithëse Banka e Zhvillimit nuk do të jetë një bankë e mirëfilltë tregtare depozituese (që pranon depozita nga publiku), projektligji parashikon që ajo mund të mbledhë fonde nëpërmjet mekanizmave të ndryshëm për të mbështetur objektivat e saj, duke përfshirë pranimin e fondeve të kthyeshme nga publiku në bashkëpunim me Postën Shqiptare ose entitetet e lidhura me të, si edhe instrumente të tjera financiare dhe burime të tjera financimi.
Në lidhje me këtë aspekt të rëndësishëm të funksionimit të Bankës së Zhvillimit, projektligji nuk jep detaje për llojin e instrumenteve që do të përdoren për mbledhjen e fondeve nga publiku.
Modeli italian bazohet në të ashtuquajturat “libreza postare”, ku qytetarët mund të depozitojnë kursimet e tyre, që më pas përdoren nga banka e zhvillimit për financimin e projekteve zhvillimore.
Më tej, mbledhja e kursimeve është bërë edhe nëpërmjet titujve të borxhit, të llojit të “bonove postare”.
Nëse një formë e ngjashme aplikohet, praktikisht do të përbënte një produkt të mirëfilltë kursimi, duke konkurruar sektorin bankar në vend, por me ndryshimin që Banka e Zhvillimit nuk do t’u nënshtrohej kërkesave gjithnjë e më strikte rregullatore dhe mbikëqyrëse që po zbatohen për sektorin bankar.
Gjithashtu, bankat homologe të zhvillimit të ekonomive më të zhvilluara realizojnë edhe emetime të obligacioneve në tregjet financiare, për të siguruar fonde në shërbim të aktivitetit të tyre financues.
Projektligji përcakton se produktet dhe procedurat për pranimin e fondeve të kthyeshme nga publiku, si dhe korniza për bashkëpunimin me Postën Shqiptare ose entitetet e saj të lidhura, do të përcaktohen me urdhër të ministrisë përgjegjëse.
Fondet e kthyeshme të mbledhura nga publiku do të garantohen nga Shteti Shqiptar.
Por, megjithëse do të ketë të drejtë të mbledhë fonde nga publiku, Banka e Zhvillimit përjashtohet nga zbatimi i dispozitave të ligjit që rregullon bankat në Republikën e Shqipërisë.
Kjo nënkupton se Banka e Zhvillimit nuk do të mbikëqyret nga Banka e Shqipërisë apo ndonjë rregullator tjetër i pavarur dhe i specializuar.
Sipas projektligjit, bashkëpunimi i Bankës së Zhvillimit me Bankën e Shqipërisë, duke përfshirë, hapjen dhe menaxhimin e llogarisë bankare, aktivitetet e raportimit, si raportet për qëllime statistikore apo në regjistrin e kredive, do të rregullohet nga një marrëveshje e përbashkët ndërmjet dy institucioneve.
Kjo marrëveshje do të krijojë një kuadër të qartë, duke përcaktuar përgjegjësitë dhe mekanizmat për ndarjen e të dhënave, me qëllim sigurimin e transparencës, qartësisë dhe bashkëpunimit efektiv.
Qeveria shqiptare: Banka e Zhvillimit, për të kompensuar “dështimet e tregut”
Sipas relacionit të qeverisë shqiptare, me Bankën e Zhvillimit po tentohet të ngrihet një institucion i ngjashëm me bankat ose Institucionet Kombëtare Promovuese që funksionojnë në Bashkimin Europian, me synim kryesor nxitjen e zhvillimit ekonomik dhe social të vendit, nëpërmjet lehtësimit të qasjes në financë të sektorëve të nënfinancuar të ekonomisë, kryesisht ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme, përfshirë mikrondërmarrjet dhe startup-et, si dhe mbështetjes së projekteve zhvillimore që lidhen me përmirësimin dhe modernizimin e infrastrukturës fizike dhe dixhitale, me fokus të veçantë tek investimet e gjelbra.
Bankat dhe Institucionet Financiare Promovuese në BE përkufizohen si entitete që kryejnë veprimtari financiare me një mandat të dhënë nga një shtet në nivel qendror, rajonal ose lokal, për të arritur synime zhvillimore apo promovuese.
Ato luajnë, ndër të tjera, edhe rolin e ndërmjetësve financiarë për Bankën Europiane të Investimeve (BEI), duke kanalizuar linjat e kredive apo instrumente garancie të BEI në ekonomitë lokale. Disa prej këtyre linjave dhe instrumenteve janë të hapura edhe për vende të Ballkanit Perëndimor dhe gama e tyre zgjerohet edhe më tepër me avancimin në procesin e integrimit.
Arsyetimi kryesor ekonomik për ekzistencën e një institucioni të tillë bazohet në faktin se operimi nën potencial apo dështimet e tregut (market failures) mund të çojnë në mungesë financimi dhe investimesh që, si rezultat, sjellin një rritje më të ngadaltë sesa ajo që do të ishte ekonomikisht e dobishme apo e synuar.
Këto institucione ndërhyjnë në ato segmente që mbeten të nënfinancuara apo të nënshërbyera, duke synuar një qasje plotësuese ndaj financimeve që ofrohen nga operatorët tregtarë financiarë.
Sipas qeverisë shqiptare, veprimtaria e tyre ushtrohet në përputhje me legjislacionin për ndihmën shtetërore dhe pa shkaktuar ndikim të padrejtë në konkurrencë.
Modeli italian i CDP
Projektligji për krijimin e Bankës Shqiptare të Zhvillimit është hartuar në bashkëpunim me Cassa Depositi e Prestiti (CDP) të Italisë, një nga institucionet më të vjetra të këtij lloji, që ka luajtur rol të rëndësishëm në zhvillimin e ekonomisë italiane.
Sipas qeverisë shqiptare, bashkëpunimi mbështetet në një memorandum mirëkuptimi, në bazë të të cilit CDP ka ofruar ekspertizë të thelluar për konceptimin e Bankës Shqiptare të Zhvillimit dhe pritet gjithashtu të japë mbështetje teknike për fazat e mëtejshme të ngritjes dhe vënies në operim të institucionit gjatë fillimit të aktivitetit të saj.
CDP mund të japë një ide të profilit dhe modelit që synon të ndërtojë qeveria shqiptare në Bankën e Zhvillimit.
CDP e ka origjinën që në vitin 1850, si një institucion financiar zhvillimi që ka përdorur kursimet për të nxitur rritjen ekonomike dhe punësimin, duke mbështetur inovacionin dhe konkurreshmërinë e bizneseve dhe zhvillimin e infrastrukturës dhe të territorit.
Modeli i biznesit të CDP mbështetet në grumbullimin e fondeve nga kursimet ose nga tregjet financiare dhe përdorimin e tyre në shërbim të enteve publike, bizneseve dhe zhvillimit të infrastrukturës.
Që në shekullin e 19-të, ky institut filloi të përdorte kursimet e italianëve, të regjistruara dhe të depozituara në librezat e tyre postare, në shërbim të projekteve për zhvillimin dhe modernizimin e ekonomisë.
Tashmë, instrumentet e sigurimit të fondeve nga CDP janë më të shumta dhe më të diversifikuara. Ato përfshijnë bonot postare të adresuara sidomos tek investitorët e vegjël, por edhe emetimin e obligacioneve të llojeve të ndryshme në tregjet financiare.
CDP zotërohet me afërsisht 83% të aksioneve nga Shteti Italian, nëpërmjet Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave.
Struktura e aseteve të CDP nuk përfshin vetëm financimin e projekteve nëpërmjet huadhënies, por edhe investimin në kapitalin e ndërmarrjeve, institucioneve financiare apo fondeve të investimit, kryesisht të lidhura me sektorin publik në Itali.
CDP është aksioner në disa ndërmarrje strategjike publike italiane, si Poste Italiane, Eni, Telecom Italia, etj., si edhe në një numër të madh institucionesh të tjera, si fonde investimi apo zhvillimi.
Në mesin e vitit 2024, CDP raportonte aktive totale në shumën e 468 miliardë eurove.
Bankat e Zhvillimit
Sipas përkufizimit të OECD, institucionet kombëtare dhe ndërkombëtare të financimit të zhvillimit janë banka të specializuara zhvillimi që kanë qëllim kryesor për të mbështetur zhvillimin e sektorit privat.
Zakonisht ato janë në pronësi të qeverive kombëtare dhe e marrin kapitalin e tyre nga fondet e zhvillimit kombëtar ose ndërkombëtar ose përfitojnë nga garancitë e qeverisë.
Kjo u siguron atyre besueshmërinë për të mbledhur fonde në tregjet e brendshme apo tregjet ndërkombëtare të kapitalit dhe të ofrojnë financim me kushte konkurruese.
Institucione të tilla ekzistojnë në shumë ekonomi të zhvilluara. Disa nga shembujt më të njohur janë KfW në Gjermani, OPIC në SHBA, CDP në Itali, COFIDES në Spanjë, SIFEM në Zvicër, etj.
Postimi ” Banka e Zhvillimit, çfarë mund t’i shtojë “mozaikut” të tregut financiar ” eshte marre nga Revista Monitor.
