Rënia e vazhdueshme e Euros, rritja e mëtejshme e pagës minimale, rënia e kërkesës nga jashtë bashkë me kostot që sjell anëtarësimi në BE do të përgjysmojnë sektorin e prodhimit të veshjeve dhe këpucëve në tre apo katër vitet në vijim. Prodhuesit pohojnë se mbijetesa do të jetë e mundur vetëm për prodhuesit e mëdhenj që do të investojnë në dixhitalizim, cikël të mbyllur dhe produktivitet. Si po shuhet një nga sektorët më të mëdhenj të eksportit dhe punësimit me pagë. Moda nga aplikacionet kineze “Temu” dhe “Shein” po vë në vështirësi prodhuesit europianë dhe për rrjedhojë, edhe ata shqiptarë. Shanset dhe mundësitë për të mbijetuar.
Blerina Hoxha
Industria e veshjeve dhe këpucëve në vendin tonë pritet të përgjysmohet në numër në periudhën afatmesme për një sërë arsyesh që lidhen me rënien e kërkesës dhe ridimensionimin e tregtisë online në aplikacionet kineze.
Në anën tjetër, rritja e kostove të brendshme nga mungesa e punonjësve, paga minimale dhe anëtarësimi në BE pritet të përforcojnë krizën në sektor.
Eksportet fason shënuan rënie vjetore me 1% në 8-mujorin 2025, me reduktim për të tretin vit radhazi. Në krahasim me vitin 2023, eksportet në vlerë janë ulur me një të katërtën (25%).
Gjithsesi, ato janë ende grupi më i madh i eksporteve “Made in Albania”, ndonëse me rënie të peshës. Në 8-mujorin 2025, shitjet e veshjeve dhe këpucëve jashtë vendit ishin 69.4 miliardë lekë dhe zunë 26.3% të totalit, nga 27.5% me 2024.
Burimi: INSTAT
Në vitin 2023, më shumë se 48.4 mijë persona ishin të punësuar në fabrika, të cilët kontribuojnë me 6.61% të punësimit total me pagë. Industria e tekstileve dhe këpucëve ka shkurtuar rreth 8% të punonjësve ndërmjet tremujorit të dytë 2024 dhe atij 2025, ndërsa në krahasim me 2023, industritë kanë “humbur” gati një të pestën e fuqisë punëtore, referojnë të dhënat zyrtare të INSTAT.
Florian Zekja, biznesmen me përvojë në prodhimin e veshjeve për eksport, rendit katër arsye që po thellojnë krizën. Së pari, rënia e vazhdueshme e euros po e nxjerr Shqipërinë jashtë tregut rajonal, teksa është e pamundur të rriten çmimet kundrejt një monedhe që zhvlerësohet pa limit.
Së dyti, kriza europiane si pasojë edhe e taksave të Trump ka sjellë pasiguri në Europë, aq sa Gjermania diskuton recesionin. Kjo reflektohet në prodhimet e veshjeve dhe këpucëve të punës, në të cilat ka më pak shitje.
Së treti, rritja e kostove të të gjithë zërave që ndikojnë në menaxhimin e sektorit, siç janë transporti, rritja e qirave të objekteve, pagave etj., e bën të vështirë menaxhimin e ndërmarrjeve tona.
Së katërti, situata gjeopolitike ndikon në sektorin e modës, gjë që reflektohet në shitjet e koleksioneve të stinës pasardhëse.
Z. Zekja shtoi një sërë kostosh të reja që do të jenë të papërballueshme për një pjesë të madhe të fabrikave nëse vendi anëtarësohet në BE. “Vetëm një certifikatë për standardet më kushton 20 mijë euro. Por janë disa të tilla”, – thotë z. Zekja, i cili, duke renditur arsyet, parashikon një tkurrje të fortë të sektorit në vitin në vijim.
Edvin Prençe, i cili operon në sektorin e këpucëve, thotë se tani është momenti që sektori të ristrukturohet dhe jo të braktiset. “Ka një tendencë për kalimin nga modeli klasik ‘cut-make-trim’ (puna me porosi) drejt bashkëprodhimit dhe produkteve me markë shqiptare.
Qëllimi është të shtojmë vlerën e shtuar në vend, përmes dizajnit, inovacionit dhe teknologjisë. Gjithashtu, shumë kompani po investojnë në dixhitalizim dhe automatizim për të rritur efikasitetin”, tha z. Prençe.
Por ky do të jetë një hap i vështirë, pasi ka mungesë të theksuar likuiditeti dhe bizneset, të vetme, janë të pafuqishme ta realizojnë. Ndaj nevojitet koordinimi me qeverinë për të shpëtuar këtë sektor historik dhe të rëndësishëm në punësim dhe eksport, tha ai.
“Temu” dhe “Shein” tronditin prodhuesit në Europë dhe Shqipëri
Gjatë viteve të fundit, prania e platformave si “Shein” dhe “Temu” ka sjellë tronditje të madhe në industrinë europiane të tekstileve, veshjeve dhe këpucëve.
Të dyja kompanitë kineze kanë ndryshuar mënyrën se si konsumatorët blejnë dhe perceptojnë modën, duke ofruar një kombinim të çmimeve jashtëzakonisht të ulëta, ofertave të përditësuara me mijëra produkte të reja çdo ditë dhe një model biznesi që mbështetet pothuajse tërësisht në shitjet online.
“Shein” ka fituar 15 milionë përdorues të rinj në Europë midis shkurtit dhe korrikut 2025, numri mesatar i përdoruesve mujorë në BE ishte rreth 145.7 milionë në këtë periudhë, një rritje 11.6% nga periudha paraprake, sipas të dhënave nga “ecommercenews.eu”.
“Temu” gjithashtu po rritet shpejt. Në të njëjtin raport thuhet se numri i përdoruesve të “Temu” në BE ishte rreth 115.7 milionë në muaj në janar–korrik 2025, me rritje vjetore 12.5%.
Në vitin 2023, “Shein” dhe “Temu” realizuan një total shitjesh prej më shumë se 17 miliardë eurosh në Europë, duke zënë të dyja së bashku vendin e dytë pas “Amazon” për vlerën e tregtisë online. Kjo përbën rreth 10% të vlerës vjetore 170 miliardë dollarësh që realizon industria e prodhimit të veshjeve dhe tekstilit, e cila gjithashtu punëson rreth 1.3 milionë njerëz.
Kjo qasje ka ushtruar presion të fortë mbi prodhuesit dhe tregtarët europianë, të cilët përballen me kosto më të larta pune, energjie dhe rregullash mjedisore.
Ndërkohë që “Shein” dhe “Temu” operojnë me një ritëm të jashtëzakonshëm furnizimi dhe shpërndarjeje, prodhuesit europianë nuk arrijnë të konkurrojnë në çmim apo shpejtësi, pavarësisht përpjekjeve për të ruajtur standardet e cilësisë dhe etikës në prodhim.
Për më tepër, hyrja masive e produkteve të lira nga këto platforma ka ulur kërkesën për veshje të prodhuara në Europë, duke ndikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë mbi fabrikat lokale, sidomos në vende si Italia, Portugalia, Spanja, Rumania dhe Shqipëria, ku industria e modës ka pasur historikisht një bazë të fortë prodhuese.
Shumë biznese të vogla e të mesme janë detyruar të reduktojnë prodhimin ose të ndryshojnë strategji, duke u përqendruar në segmente më të ngushta si “moda e qëndrueshme” ose “produkti artizanal me origjinë lokale”.
Nga ana tjetër, institucionet europiane kanë filluar të shqyrtojnë masat rregullatore ndaj “Shein” dhe “Temu”, për shkak të mungesës së transparencës mbi origjinën e produkteve, praktikat e punës dhe ndikimin e tyre mjedisor.
Megjithatë, efekti ekonomik është i dukshëm, pasi konsumatorët europianë po shpenzojnë më pak për veshje të prodhuara në Europë dhe më shumë për blerje impulsive online, të ndikuara nga rrjetet sociale dhe reklamat me algoritëm.
Kjo ka ndryshuar ekuilibrat tregtarë, duke thelluar deficitin e BE-së në tregtinë e veshjeve dhe këpucëve dhe duke ulur konkurrueshmërinë e sektorit të brendshëm.
“Shein” dhe “Temu” po e transformojnë industrinë europiane të modës, duke rritur presionin për dixhitalizim, inovacion dhe prodhim të qëndrueshëm, por edhe duke krijuar rreziqe të mëdha për punësimin dhe mbijetesën e zinxhirit të furnizimit lokal.
Vetëm në vitin 2024, në BE u regjistruan rreth 4.6 miliardë paketa me vlerë nën 150 euro, shumica prej tyre nga Kina, përmes platformave si “Shein” dhe “Temu”.
Burimi: INSTAT
Paga minimale dhe kursi i këmbimit, thellojnë problemet
Industria shqiptare e prodhimit të veshjeve dhe këpucëve po përballet me sfida të vazhdueshme, siç janë mbiçmimi i Lekut dhe rritja e pagës minimale që po e gërryejnë në mënyrë të vazhdueshme sektorin.
Gjatë katër viteve të fundit, kostot e punës janë rritur ndjeshëm.
Paga minimale, që ka qenë 32 mijë lekë në 2022, u rrit në 40 mijë lekë në 2023 dhe do të arrijë 50 mijë lekë në janar 2026.
Për shumicën e fabrikave fason, paga zë një pjesë të konsiderueshme të kostove totale të prodhimit, në disa raste deri në 60–70%. Rritja e mëtejshme në janar të vitit 2026 do të shtojë më tej presionin mbi bizneset, tha Florian Zekja.
Ai tha se tashmë, paga mesatare në fason ka kaluar 50 mijë lekët, por se rritja e pagës minimale për një pjesë të vogël të stafit çon në rritje zinxhir të pagave në të gjitha nivelet, me efekt kaskadë.
Edvin Prençe thotë se paga minimale është një sfidë reale për sektorin, por me kosto që sa vijnë e shtohen. “Nga ana tjetër, ky presion po na detyron të rrisim standardet, të ndërtojmë një treg pune më të qëndrueshëm, të gjejmë mundësi të reja për akses në fonde, teknologji dhe partneritete”.
Situata rëndohet edhe më tej nga kursi i këmbimit. Një euro është këmbyer me 96.8 lekë në javën e tretë të tetorit 2025. Në fillim të vitit, një euro u këmbye me 99 lekë.
Nga janari 2022 në tetor 2025, euro ka rënë me 20% në këmbim me Lekun.
Forcimi i Lekut ndaj Euros ka ulur të ardhurat në Lek të eksportuesve, pasi shumica e kontratave të eksportit paguhen në Euro, ndërsa shpenzimet për energjinë, transportin dhe taksat mbeten në Lek.
Ky kombinim faktorësh ka bërë që disa fabrika të ndërpresin aktivitetin, ndërsa të tjera po marrin në konsideratë zhvendosjen e prodhimit jashtë vendit.
Të dhënat zyrtare tregojnë se mbi 70 fabrika të nivelit të mesëm janë mbyllur vitin e kaluar duke krijuar humbje të ndjeshme të vendeve të punës, sidomos për gratë në zonat periferike. Nëse trendi vazhdon, sektori i fasonit, një nga shtyllat e eksporteve shqiptare, rrezikon të shkatërrohet.
Florian Zekja thotë se çdo ndryshim i papritur i kursit krijon pasiguri në planifikimin e prodhimit dhe kontratave me klientët e huaj.
Fabrikat e vogla dhe të mesme, që operojnë me marzhe të ulëta fitimi, janë më të rrezikuara nga këto luhatje, duke i shtyrë disa prej tyre drejt mbylljes, teksa ambienti është bërë i pafavorshëm edhe për fabrikat më të mëdha.
Përfaqësues të industrisë kërkojnë ndërhyrje urgjente nga qeveria për më shumë masa kompensimi për eksportuesit, ritëm më të moderuar të rritjes së pagës minimale dhe mbështetje për modernizimin e fabrikave për të përmirësuar produktivitetin dhe konkurrueshmërinë.
“Nëse menaxhohet me vizion, ky mund të jetë momenti që transformon industrinë fason shqiptare në një sektor konkurrues europian”, thotë z. Prençe.
Hyrja në BE, goditja e fundit e fasonit
Nëse Shqipëria do të bëhet pjesë e Bashkimit Europian, industria e veshjeve dhe këpucëve, që aktualisht përbën shtyllën kryesore të eksporteve me vlerë rreth 1 miliard euro në vit, do të përballet me rritje të ndjeshme të kostove të prodhimit.
Ky efekt do të vijë nga disa drejtime njëherësh, duke ndryshuar rrënjësisht strukturën aktuale të sektorit.
Sot, avantazhi më i madh konkurrues i fabrikave shqiptare është kostoja e ulët e fuqisë punëtore, me një pagë mesatare mujore në fasoneri rreth 400–500 euro, ndër më të ulëtat në Europë. Por pas anëtarësimit në BE, ky avantazh do të zbehet.
Përqafimi i standardeve europiane të punës do të nënkuptojë pagesa më të larta, kushte pune më të sigurta dhe detyrime shtesë për sigurimet shoqërore dhe trajnimin e punonjësve.
Zoti Zekja thotë se, përveç fuqisë punëtore, kostot mjedisore dhe teknologjike do të bëhen një tjetër sfidë. Standardet e BE-së kërkojnë që fabrikat të kenë sisteme filtrimi të ajrit dhe trajtimi të ujërave të ndotura, ndërkohë që shumë nga fabrikat aktuale nuk i plotësojnë këto kushte.
Investimi për përafrim me direktivat europiane të mjedisit mund të kërkojë nga 200 mijë deri në 1 milion euro për fabrikë, në varësi të madhësisë dhe procesit prodhues.
Kjo shumë është e konsiderueshme për një industri ku fitimet neto luhaten shpesh vetëm në 2–4% të xhiros vjetore.
Edhe kostot e energjisë elektrike dhe të logjistikës do të luajnë rol në këtë tranzicion. Ndërsa tregu i energjisë do të liberalizohet, çmimet do të jenë më të lidhura me bursën rajonale duke ulur stabilitetin që fabrikat kanë pasur deri më tani me kontrata të rregulluara.
Po kështu, kërkesa për certifikime të origjinës, përbërjes së materialeve dhe zinxhirit të furnizimit (si REACH, ISO apo OEKO-TEX) do të shtojë kosto administrative dhe dokumentacioni, që sot janë minimale.
Në total, sektori përllogarit se kostoja mesatare për njësi prodhimi mund të rritet me 30–40% në vitet e para pas anëtarësimit, nëse nuk sigurohet mbështetje financiare për modernizimin.
Kjo do të përfshijë jo vetëm rritjen e pagave, por edhe koston e investimeve në teknologji, trajnime dhe certifikime.
Për kompanitë që operojnë me kapital të kufizuar, një barrë e tillë financiare mund të jetë fatale. Për të tjerat, veçanërisht ato që kanë ndërtuar marrëdhënie afatgjata me partnerë të huaj, ky do të jetë momenti për të kaluar në fazën e dytë të zhvillimit, nga fason në prodhues me cikël të plotë.
Nëse ky tranzicion do të shoqërohet me akses në fondet e BE-së dhe lehtësi fiskale për investime, industria shqiptare e veshjeve dhe këpucëve mund të dalë më e fortë, me produkte me markë të vetën dhe me cilësi të certifikuar europiane.
Por nëse politika industriale nuk reagon me kohë, rritja e kostove mund të përshpejtojë valën e zhvendosjeve të prodhimit drejt vendeve më të lira jashtë BE-së, si Bosnja apo Gjeorgjia, duke e vënë në rrezik një ndër degët me punësimin më të madh të ekonomisë shqiptare.
Florian Zekja thotë se deri më tani nuk ka asnjë përpjekje për të informuar bizneset për kostot që krijon anëtarësimi; për ndihma dhe fonde as që bëhet fjalë. Zoti Zekja thotë se gati gjysma e fabrikave do të falimentojnë deri sa të vijë anëtarësimi; mbijetesa do të jetë luks vetëm për bizneset e konsoliduara që kanë mbyllur ciklin.
Megjithatë, anëtarësimi i Shqipërisë në Bashkimin Europian ofron edhe perspektiva. Hapja e tregut të brendshëm europian pa barriera tarifore do t’u mundësojë fabrikave të eksportojnë më lehtë dhe të marrin kontrata më të mëdha me partnerë europianë, duke rritur stabilitetin dhe parashikueshmërinë e të ardhurave.
Përveç aksesit në treg, integrimi në BE sjell mundësi për fonde dhe programe mbështetëse që mund të ndihmojnë fabrikat të modernizohen, të përmirësojnë produktivitetin dhe të përputhen me standardet e cilësisë, mjedisit dhe punësimit të vendosura nga Bashkimi Europian.
Për të mbijetuar dhe për të rritur përfitimet, fabrikat ndërkohë duhet të investojnë dhe të përmirësojnë strukturën e tyre për të qenë konkurruese në tregun europian.
Por sfidat aktuale, si paga minimale në rritje dhe kursi i këmbimit i paqëndrueshëm, mund të vazhdojnë të pengojnë konkurrueshmërinë dhe të rrisin rrezikun e falimentimit për pjesën më të ndjeshme të sektorit.
Dixhitalizimi, mbyllja e ciklit dhe diversifikimi, zgjidhjet
Edvin Prençe, që drejton kompaninë e këpucëve dhe veshjeve të punës SEYEC, thotë se tashmë ka ardhur momenti që sektori të ristrukturohet dhe jo të braktiset.
“Ne po shohim një tendencë për kalimin nga modeli klasik ‘cut-make-trim’ (puna me porosi) drejt bashkëprodhimit dhe produkteve me markë shqiptare. Qëllimi është të shtojmë vlerën e shtuar në vend, përmes dizajnit, inovacionit dhe teknologjisë”.
Ai thekson se investimet në dixhitalizim dhe automatizim janë vendimtare për të rritur efikasitetin. “Ka mungesë të theksuar likuiditeti dhe bizneset e vetme janë të pafuqishme ta realizojnë.
Ndaj nevojitet koordinimi me qeverinë për të shpëtuar këtë sektor historik dhe të rëndësishëm në punësim dhe në eksport”, shpjegon z. Prençe.
Dixhitalizimi, siç sqaron ai, nuk do të thotë vetëm përdorim kompjuterësh apo interneti, por transformim i mënyrës se si projektohet, prodhohet dhe menaxhohet çdo hallkë e zinxhirit të vlerës.
Në industrinë e këpucëve kjo përfshin dizajn dhe modelim 3D, automatizim të prerjes dhe qepjes, menaxhim të magazinave dhe komunikim online me klientët.
Ky proces jo vetëm që rrit konkurrueshmërinë, por orienton bizneset drejt teknologjisë 3.0 dhe 4.0, duke ulur kohën e ndërrimit të proceseve dhe duke përmirësuar cilësinë dhe produktivitetin në tërësi.
Sektori, i njohur historikisht si një nga shtyllat e punësimit dhe eksporteve shqiptare, kërkon tani bashkëpunim të ngushtë me qeverinë për të përballuar sfidat e kostove dhe konkurrencës ndërkombëtare, duke u bërë njëkohësisht më inovativ dhe më i qëndrueshëm.
Mbijetesa e industrisë nuk varet vetëm nga adaptimi ndaj sfidave aktuale, por edhe nga aftësia për të krijuar vlerë të shtuar, për të modernizuar prodhimin dhe për të diversifikuar tregjet dhe ofertat.
Të dhënat e 8-mujorit 2025 tregojnë se Italia mbetet partneri kryesor tregtar i Shqipërisë për eksportet e veshjeve dhe këpucëve, por gjatë vitit 2025, ky treg ka shënuar rënie të ndjeshme.
Në 8-mujor, vlera e eksporteve drejt Italisë arriti në rreth 50.3 miliardë lekë, nga 52.7 miliardë lekë që ishin në të njëjtën periudhë të vitit 2024, me -4.6%.
Megjithatë, Italia vijon të mbajë peshën më të madhe në totalin e eksporteve shqiptare të fasonëve, prandaj çdo ndryshim në kërkesën e tregut italian reflektohet menjëherë në ecurinë e këtij sektori në Shqipëri.
Në 8-mujor, eksportet me fasonit me Italinë zunë 72.4% të totalit, nga 75.2% në 2024 në të njëjtën periudhë.
Ulja e eksporteve lidhet kryesisht me ngadalësimin e industrisë italiane të modës dhe veshjeve, e cila po përballet me konsum të brendshëm më të dobët, me rritje të kostove të prodhimit dhe me zhvendosjen e disa porosive drejt vendeve të tjera me kosto më të ulët.
Ndërkohë, në disa tregje të tjera europiane, si Gjermania dhe Greqia, eksportet shqiptare kanë shënuar rritje përkatësisht me 13.6 dhe 16.3%, por këto nuk mjaftojnë për të kompensuar rënien që vjen nga Italia, për shkak të volumit shumë më të vogël që ato zënë në total.
Lidhja e ngushtë me tregun italian e ka lënë industrinë shqiptare dembele, me vetëm disa procese pune dhe duke mos shfrytëzuar përvojën që kanë punonjësit shqiptarë për të prodhuar edhe për tregjet e vendeve të tjera të zhvilluara.
Burimi: INSTAT
Lexoni edhe: Punonjësit vendas të fasonit po zëvendësohen me të huaj
Postimi ” Kriza pa kthesë e fasonit ” eshte marre nga Revista Monitor.
