EDITORIAL – Në Shqipëri, stabiliteti fiskal ka marrë prej kohësh formën e një objektivi të paarritshëm. Çdo fundvit, bizneset përballen me një paketë të re fiskale që rishkruan rregullat e lojës, shpesh pa konsultim, pa parashikueshmëri dhe pa analiza të plota të ndikimit të palëve që preken, si biznes ashtu dhe konsumator.
Kjo praktikë nuk kufizohet vetëm në dhjetor. Ka ndryshime ligjore që hyjnë në fuqi edhe në mes të vitit, apo dhe rritje të pagës minimale, duke e bërë edhe më të vështirë planifikimin financiar, investimet dhe vetë funksionimin e zinxhirit ekonomik.
Rasti më tipik është ai i rimbursimit të TVSH-së në agroindustri. Vitet e fundit, skema e kompensimit ka pësuar disa rrotullime brenda një kohe të shkurtër: u hoq, u rikthye, u riformulua dhe tani po rikonceptohet sërish. Çdo herë me justifikimin se “duhet balancuar zinxhiri i vlerës”.
Në praktikë, ajo që ka mbetur është një rrëmujë që i ka vendosur në pasiguri fermerët dhe ka përçarë industritë që varen nga furnizimi i qëndrueshëm. Sektori i përpunimit të qumështit, nga më të ndjeshmit në vend, është bërë viktima kryesore.
Përpunuesit raportojnë se ndryshimet e njëpasnjëshme i detyrojnë të rishikojnë çmimet, kontratat dhe stoqet disa herë brenda vitit, duke krijuar një kaos operativ.
Pasojë e drejtpërdrejtë e këtij konfuzioni është kaluar direkt te konsumatori. Sipas të dhënave të Eurostat, grupi që përfshin qumështin, djathin dhe vezët, kushton 31.5% më shumë se meatarja europiane në vitin 2024, nga 19.5% në 2023-n, duke treguar për një shtrenjtim relativ të çmimeve.
Deri në vitin 2013, ky grup kushtonte 10% më lirë se mesatarja europiane. Ndërkohë që zinxhiri nuk arrin të stabilizohet, ndërhyrjet e shpeshta të politikave tatimore vetëm e rëndojnë edhe më shumë situatën, duke e bërë çmimin final produkt të një politike fiskale të paqëndrueshme, jo në nxitje të tregut.
Në këtë klimë të ngarkuar me pasiguri, qeveria ka vendosur të shtyjë përpara edhe një iniciativë tjetër problematike: “paqen fiskale”. E paraqitur si një mundësi që bizneset të mbyllin konfliktet me tatimet, kjo nismë ngjan gjithnjë e më shumë me një amnisti të fshehur.
Fondi Monetar Ndërkombëtar e ka kundërshtuar hapur, duke paralajmëruar se një qasje e tillë minon drejtësinë fiskale dhe rrezikon të dëmtojë besimin te sistemi.
Nëse gjobat, detyrimet dhe penalitetet fshihen periodikisht, atëherë mesazhi është i qartë: rregullat vlejnë vetëm për ata që i zbatojnë, ndërsa të tjerët mund të presin ciklin e radhës të faljeve.
Kjo krijon një dëm moral serioz në ekonomi. Bizneset e rregullta penalizohen dy herë: fillimisht nga rregullat e paqëndrueshme, më pas nga trajtimi preferencial i atyre që i anashkalojnë detyrimet.
Edhe më keq, nxisin pritshmërinë se problematikat fiskale zgjidhen jo përmes rregullit dhe thjeshtimit, por përmes faljeve periodike që shtrembërojnë konkurrencën dhe frenojnë formalizimin.
Në një klimë të tillë, është e pamundur të flitet për planifikim afatgjatë. Biznesi ka nevojë për rregulla të qarta loje, një sistem tatimor të thjeshtëzuar dhe një administratë të parashikueshme. Çdo ndryshim i shpeshtë e çon ekonominë më afër informalitetit dhe më larg investimeve serioze.
Kjo është edhe më e rëndësishme sot, në një kohë kur Shqipëria synon anëtarësimin në Bashkimin Europian. Procesi i përafrimit me legjislacionin europian do të sjellë kosto reale për ndërmarrjet shqiptare, nga standardet e prodhimit, te certifikimet dhe proceset e kontrollit.
Studimet tregojnë se shumë kompani vendase nuk janë ende të përgatitura për këtë tranzicion dhe do të përballen me barrë financiare të konsiderueshme dhe mes euforisë për integrimin në BE, pak po flitet apo po merret seriozisht kjo situatë.
Pikërisht për këtë arsye, bizneset nuk kanë nevojë për kosto të panevojshme shtesë nga rrëmuja fiskale e brendshme. Shqipëria ka nevojë për politika të qëndrueshme, jo improvizime.
Nëse nuk vendosen parime të qarta dhe një vizion i qëndrueshëm fiskal, ekonomia do të vazhdojë të ecë me ritmin e improvizimeve afatshkurtra.
Dhe në këtë lojë të paqëndrueshme, humbësi kryesor do të jetë gjithmonë biznesi – dhe përfundimisht, konsumatori shqiptar, i cili edhe sot po paguan çmime më të shtrenjta se mesatarja europiane, sidomos për produktet ushqimore.
Postimi ” Ndryshimet e shpeshta fiskale dhe amnistia e fshehur ” eshte marre nga Revista Monitor.
