Mbas rënies dakort të Qiprosja, e cila konfirmoi se nuk do të bllokojë vendimin për të përjashtuar Rusinë nga sistemi Swift, dhe më pas Italisë, përmes kryeministrit Mario Draghi – që i komunikoi Presidentit Zelensky synimin e saj për të bërë të njëjtën gjë, “duke mbështetur plotësisht linjën e Bashkimit Evropian për sanksionet kundër Rusisë, përfshirë ato brenda sferës Swift”, Bashkimi Europian u bashkua në të njëjtën linjë me Shtetet e Bashkuara, Britaninë e Madhe dhe Kanadanë për përjashtimin e Rusisë nga sistemi Swift, që nënkupton një bllokim deri në paralizë të sistemit bankar dhe Bankës Qëndrore të Rusisë.
Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, deklaroi se do t’u “propozojë krerëve të shteteve dhe qeverive evropiane që të “përjashtojnë disa banka ruse nga sistemi Swift dhe të paralizojnë” asetet e Bankës qendrore ruse”. “Ne do të bëjmë të mundur që Putini të mos përdorë më fondet e tij të luftës. Ne do të paralizojmë transaksionet e Bankës Qendrore Ruse”, deklaroi Ursula von der Leyen, duke specifikuar gjithashtu se BE dhe SHBA” do t’i ndalojnë oligarkët rusë të përdorin tregjet tona financiare“.
Më shumë se kaq : marrëveshja përfshin një angazhim “për t’i dhënë fund procedurës që lejon rusët e pasur të lidhur me Moskën të bëhen qytetarë të vendeve tona dhe të kenë akses në sistemet tona financiare” përmes të ashtuquajturave “pasaporta të arta“.
Deri më tani, dëbimi i bankave ruse nga sistemi ndërkombëtar i pagesave Swift ishte një vendim që të krijonte përshtypjen e një perëndimi të ndarë, të pavendosur dhe jo unanim përballë përgjigjes së vendosur ndaj agresionit rus në Ukrainë. Nga njëra anë, Presidenti ameriakn Joe Biden dhe Kryeministri britanik Boris Johnson, të cilët thanë se ishin të gatshëm të miratonin masën, e konsideruar si më drastike dhe efektive për të sanksionuar agresionin e Rusisë dhe Presidentit Vladimir Putin kundër Ukrainës.
Nga ana tjetër, evropianët, veçanërisht Gjermania, Austria, Italia dhe Qiproja, të cilët preferuan të prisnin dhe të merrnin masa jo më pak të dhimbshme për financat ruse, pa përfshirë sistemin Swift në të cilin realizohet rreth gjysma e informacionit për pagesat ndërkufitare, dhe të cilën Franca e ka quajtur «arma bërthamore e financave”.
Por çfarë është sistemi Swift?
Swift (akronimi i Society for Ëorldëide Interbank Financial Telecommunication) është një kompani e themeluar sipas ligjit belg (në përputhje me ligjin komunitar) me qendër në La Hulpe (Belgjikë), e cila menaxhon shumicën e urdhërpagesave për transaksionet ndërkombëtare. Rrjeti Swift bashkon mbi 11,600 organizata financiare dhe bankare në më shumë se 200 vende të botës. Krijuar në vitin 1973, ai automatizon shkrimin dhe dërgimin e urdhërpagesave ndërmjet bankave në mbarë botën. Prandaj është një sistem i sigurt i mesazheve elektronike që lejon transaksionet bankare ndërmjet vendeve.
Para kësaj kohe, transfertat ndërkombëtare të parave dhe urdhërpagesat realizoheshin me teleks. Swift ka prezantuar një sistem kodesh përmes të cilit institucionet individuale lëshojnë urdhër-pagesa në mënyrë të sigurt. Prandaj është transmetimi i informacionit dhe i garancive, pa transferim fizik të monedhës. Me fjalë të tjera: nuk është se transaksionet kryhen në sistem; Funksioni i Swift është të sigurojë që mesazhet në lidhje me një pagesë të kalojnë (dhe janë të certifikuara) në rrjet për të arritur tek kreditori. Më pas transaksioni do të paguhet drejtpërdrejt ndërmjet institucioneve të përfshira, në llogaritë që secili ka me të tjerët. Është një sistem i sigurt dhe mjaft efikas.
Porositë SWIFT i nënshtrohen standardizimit në mënyrë që të automatizohet përpunimi i tyre dhe kështu të ekzekutohen sa më shpejt që të jetë e mundur. Të dhënat klasike të një transferte bankare (të dhënat bankare të dërguesit dhe marrësit, një përshkrim i arsyes dhe fushave të shërbimit si komisioni, lloji i mesazhit, etj.) kodifikohen. Për shembull, bankat identifikohen atje me kodin e tyre BIC. SWIFT menaxhon regjistrimin e këtyre kodeve. Për këtë arsye, kodi BIC shpesh quhet edhe kod SWIFT.
Për shembull, kur një kompani spanjolle apo italiane, ble pajisje teknollogjike me vlerë 1 milion euro nga një kompani japoneze apo kineze, bankat përkatëse të blerësve debitojnë llogaritë e tyre dhe më pas i dërgojnë një mesazh Swift bankave japoneze apo kineze të kompanisë shitëse për të kredituar llogarinë e tyre në 1 milion euro. Kompanitë japoneze apo kineze mund të zgjedhin të marrin pagesën në euro ose ta konvertojë atë në yen apo juan, përkatësisht monedha japoneze dhe ajo kineze.
Mesazhi Swift mundëson që transaksionet të kryhen në mënyrë të sigurt dhe të shpejtë, por nuk i ekzekuton ato drejtpërdrejt: në fund të fundit, bankat e klientëve të Swift operojnë vetë shkëmbimet kur marrin ose dërgojnë urdhër-pagesa. Në vitin 2021, rrjeti transmetoi rreth 10.6 miliardë urdhërpagesa në mbarë botën, duke arritur kulmin në më shumë se 50 milionë në ditë, në fund të nëntorit.
Sot, rreth 11,000 institucione financiare nga mbi 200 vende të ndryshme përdorin Swift për shkëmbimet e tyre për një total prej rreth 24 milionë mesazhesh në një vit. Deri më sot, vetëm një vend është shkëputur nga Swift: kjo ndodhi në vitin 2012 me Iranin.
Rezoluta e 18 shtatorit 2014 e Parlamentit Evropian, ku i kërkon Bashkimit Evropian të shqyrtojë shkëputjen e Rusisë nga rrjeti SWIFT, konfirmon përdorimin e SWIFT për qëllime politike. Kjo pati si pasojë inkurajimin e Rusisë për të punuar në një sistem alternativ dhe banka qendrore ruse zhvilloi sistemin rus të mesazheve financiare, i cili në shtator 2018 mblodhi së bashku 416 kompani dhe administrata ruse.
Gjithashtu, Kina, Turqia, Irani dhe Rusia po punojnë për të lidhur sistemet e tyre të pagesave të brendshme në mënyrë që të mbrohen nga sanksionet ndërkombëtare.
Reagim ndërkombëtar i duhur megjithëse i vështirë
Dallimet dhe hezitimet për të marrë menjëherë dhe me unanimitet të plotë vendimin për përjashtimin e Rusisë nga sistemi Swift, – të paktën deri më tani – midis SHBA-së, Britanisë së Madhe, Kanadasë, Japonisë dhe BE-së, nuk kishin të bënin me “nevojën për një përgjigje të ashpër ndaj Rusisë dhe Putinit për agresionin ndaj Ukrainës, se sa me pozicionet dhe efektet e ndryshme që këto vende kishin kundrejt Rusisë.
Sic dihet, Gjermania, Italia dhe Austria janë shumë të varura nga gazi rus. Berlini, Roma dhe Vjena kishin frikë se nëse pagesa për furnizimet me gaz në Moskë do të bëheshin të vështira, Kremlini mund të reduktonte apo edhe të ndalonte furnizimet. Kjo është frika e shprehur nga shumë politikanë të lartë europianë. Për shembull, Matteo Salvini, kreu i Ligës së Veriut në Itali u shpreh se : “Ne duhet të vlerësojmë gjithçka tërësisht, sepse nëse pengoni pagesat midis bankave nuk kemi më gaz“, megjithatë, ai konfirmoi besimin e tij te vendimet e Kryeministrit Mario Draghi.
“Ndoshta nuk do të ndodhë, ka mënyra të tjera për të paguar faturat: megjithatë, ato janë më të ndërlikuara, më të shtrenjta dhe përdorimi i tyre më pas mund të bëhet një shtysë për të forcuar alternativat ndaj përdorimit të Sëif”t. Evropianët besonin se SHBA dhe Britania e Madhe kishin mjete të tjera për të synuar bankat ruse, pasi ato janë “shtëpi”a e dy qendrave më të fuqishme financiare në botë, Nju Jorkut dhe City të Londrës.
Përjashtimi i Rusisë nga sistemi i transaksioneve financiare ndërkombëtare sjell njëfarë hezitimi në vendimmarrësit politikë, pavarësisht nga fakti se ata synojnë masivisht të vazhdojnë me sanksionet më të ashpra ndaj Rusisë dhe Presidentit Putin, sepse, sipas ekspertëve të tregjeve financiare, largimi i Moskës nga sistemi Swift do të kishte një ndikim të rëndësishëm në ekonominë globale. Kjo është arsyeja pse SHBA dhe BE-ja morrën kohë për të vendosur. Shtëpia e Bardhë e diskutoi këtë sanksion të rëndësishëm me Fed (Banka Qëndrore amerikane), e cila është pjesë në organin mbikëqyrës të sistemit Swift.
Edhe në vendet e BE-së, mbas disa hezitimeve e qëndrimeve pasive, hipoteza për t’iu drejtuar këtij sanksioni fitoi shpejt terren. Frika është se një masë e tillë ndëshkuese kundër Rusisë mund të ketë një efekt bumerang edhe në vendet që e përdorin atë.
Sipas New York Times (22.02.2022), përjashtimi i Rusisë nga sistemi Swift konsiderohet si “opsioni bërthamor” i sanksioneve, sepse kjo do ta përjashtonte në mënyrë efektive vendin nga sistemi financiar ndërkombëtar.
Nëse zbatohet pa asnjë përjashtim, sanksioni do t’i detyronte eksportuesit dhe importuesit rusë të gjejnë zgjidhje alternative për pagesat, të cilat janë më të shtrenjta, të rënda dhe më pak të sigurta: të cilat padyshim do të kishin një ndikim të madh në ekonominë vendase, por që do të kishin gjithashtu të njëjtat pasoja dhe për vendet e tjera. Bota eksporton mallra në Rusi ose duhet t’i importojë ato. Dhe duke pasur parasysh varësinë perëndimore nga gazi dhe nafta ruse, ky mund të jetë një problem i madh.
Megjithatë, disa ekspertë argumentojnë se përjashtimi i Rusisë nga sistemi SWIFT mund ta afrojë atë edhe më shumë me ekonominë kineze, me pasoja që do të dëmtonin Perëndimin. Ndër zgjidhjet alternative të pagesave që bankat ruse mund të përdorin është Cips (Sistemi ndërbankar i pagesave ndërkufitare), një sistem rival kinez i SWIFT, i cili megjithatë është shumë më i kufizuar dhe përdoret për qëllime pjesërisht të ndryshme nga ato të Swift-it.
Në rastin e transaksioneve ekonomike në Evropë, vepron skema SEPA për transfertat bankare e cila hyri në fuqi në vitin 2016, e cila i bëri pagesat në euro brenda Bashkimit Evropian dhe në vendet e tjera të zonës më të thjeshta dhe më të shpejta. SEPA gjithashtu lejon që pagesat në euro të kryhen në Islandë, Norvegji, Lihtenshtajn, Zvicër, Andorra, Principatën e Monakos, San Marino, Vatikan dhe Mbretërinë e Bashkuar.
Sanksione që përfshijnë kufizimin e përdorimit të rezervës valutore
Komisioni Europian njoftoi vendosjen e sanksioneve mbi Bankën Qendrore të Rusisë, që përfshijnë edhe kufizimin e përdorimit të rezervës valutore. Shtëpia e Bardhë deklaroi se Rezerva Federale po diskuton mundësinë e aderimit të shpejtë në të njëjtën masë.
Bankat ruse mund të përpiqen të përdorin rrjete dhe sisteme të tjera pagesash, duke përfshirë aplikacionet e mesazheve ose e-mail, nëpërmjet vendeve që nuk përfshihen në sanksione, por kjo do të ishte shumë më pak e sigurt dhe joefikase. Kjo gjithashtu do të detyronte kostot e transaksionit të rriteshin në qiell.
Von der Leyen nënvizoi se masat që synojnë bankën qendrore të Rusisë do të paralizojnë asetet e saj dhe do ta bëjnë të pamundur për bankën qendrore likuidimin e aseteve të saj. Ekspertët e tregjeve monetare deklarojnë se “lëvizjet do të pengonin bankën qendrore ruse të shesë rezervat e saj prej 630 miliardë dollarësh në ar dhe valutë të huaj në vendet perëndimore dhe ka të ngjarë ta çojnë rublën në një “rënie të lirë“. Ndikimi do të ndihet menjëherë.
“Ne po planifikojmë kolektivisht të vendosim masa për të siguruar që Rusia nuk mund të përdorë rezervat e saj të bankës qendrore për të mbështetur monedhën e saj dhe në këtë mënyrë të minojë ndikimin e sanksioneve tona”. Banka qendrore ruse shiti 5 miliardë dollarë rezerva valutore më 24 shkurt për të mbrojtur rublën, e cila ra ndjeshëm në një nivel të ulët rekord pas lajmeve për pushtimin ushtarak të Ukrainës.
Rusia zotëron një rezerve valutore rreth 630 miliardë dollarë. Me kwtw shumw tw madhe rezerve valutore, Rusia mund të financojë pa problem makinerinë e saj të luftës për vite të tëra në Ukrainë. Por të kesh rezervë valutore është një gjë dhe ta kontrollosh atë është një gjë tjetër. Pjesa dërrmuese e rezervës valutore të Rusisë mbahet në euro në BQE (Bankën Qendrore Europiane) dhe në dollarë pranë Fed. Nëse BQE dhe Fed bllokojnë rezervën e huaj të Rusisë, e gjithë ekonomia ruse rrezikohet shumë rëndë brenda një kohe të shkurtër.
A do ta ngadalësojnë sanksionet luftën e Putinit në Ukrainë? Një rënie e mprehtë e rublës do t’i bëjë mallrat e importuara më të shtrenjta dhe do të shkaktojë rritje të inflacionit, duke e çuar potencialisht ekonominë në tkurrje.
Ukraina i ka bërë thirrje Perëndimit që të shkëputte Rusinë nga SWIFT dhe të vendoste sanksione të tjera të menduara në mënyrë që të ushtronte presion ndaj Kremlinit për t’i dhënë fund armiqësive të tij. Kryeministri i Ukrainës, Denys Shmygal shprehu mirënjohjen për vendimin. “Faleminderit miqve tanë…për angazhimin për të hequr disa banka ruse nga SWIFT” dhe për “paralizën e aktiveve të bankës qendrore të Rusisë”.
