Flet eksperti kontabël Julian Saraçi
Për ekspertët kontabël, ndryshimet e shpeshta fiskale nuk po lejojnë të garantohet zhvillimi i qëndrueshëm te bizneset e profesioneve të lira. Problematike për këtë kategori është edhe emigracioni. Eksperti kontabël dhe konsulenti për biznesin, Julian Saraçi, thotë se ndaj kësaj kategorie duhet të ndërmerren një sërë nismash fiskale mbështetëse, me qëllim frenimin e emigracionit. Pas vitit 2029, siç parashikohet edhe në ligjin “Për tatimin mbi të ardhurat” për përfshirjen e tyre në tatim, z. Saraçi pohon se normat tatimore duhet të jenë në nivelet e vendeve të rajonit. Ndër të tjera, ai rekomandon se për këtë kategori është e domosdoshme të rishikohet edhe mënyra e llogaritjes së TVSH-së, pasi nuk reflektohet si duhet në sistemin fiskal.
Z.Saraçi, si e vlerësoni situatën aktuale të profesionistëve të lirë në Shqipëri dhe çfarë ndryshimesh mendoni se janë të domosdoshme?
Situata aktuale është e komplikuar, për shkak të ndryshimeve të shpeshta ligjore dhe mungesës së një kuadri të qëndrueshëm fiskal. Kodi Tatimor përbën “Kushtetutën Fiskale” të çdo vendi. Një nga përfitimet kryesore të tij lidhet me qëndrueshmërinë e politikave fiskale dhe garantimin e sigurisë juridike. Ndryshe nga ligjet tatimore, që mund të ndryshohen me shumicë të thjeshtë (50+1), Kodi Tatimor kërkon 3/5 e votave ose 84 vota në Kuvend; një prag që asnjë qeveri nuk e ka pasur deri më sot. Kjo e bën të mbrojtur nga ndryshimet sipas tekave apo nevojave të rastit.
Shqipëria duhet të ndjekë shembullin e vendeve të tjera të rajonit duke ofruar norma preferenciale tatimore për profesionistët e lirë, duke njohur investimin në trurin dhe shpenzimet e tyre specifike. Gjithashtu, është e nevojshme një reformë e thelluar në ligjin për profesionet e lira të vitit 2014 dhe në taksat lokale për t’u përshtatur me realitetet ekonomike dhe sociale të profesionistëve të lirë dhe për t’u harmonizuar me pjesën tjetër të ndryshimeve ligjore.
Profesionistët e lirë janë një realitet ekonomik që prek sektorë të rëndësishëm si IT, audituesit, juristët, kontabilistët, inxhinierët, arkitektët, mjekët, psikologët, sociologët, konsulentët, marketerët dixhitalë, përkthyesit, stomatologët dhe shumë të tjerë. Duke mbështetur këtë kategori, ne mbështesim pjesën më të investuar të shoqërisë, shumë të rëndësishme për zhvillimin ekonomik dhe mirëqenien afatgjatë dhe njëkohësisht, duke kuruar një problem madhor të kohëve të fundit të Shqipërisë, atë të emigrimit cilësor. Politikat mbështetëse ndihmojnë që kjo shtresë të mos largohet nga Shqipëria, siç po ndodh.
Çfarë nismash konkrete sugjeroni për të mbështetur profesionistët e lirë dhe në përgjithësi dhe ata që punojnë me klientë ndërkombëtarë në veçanti, si p.sh. IT apo shërbime të tjera outsourcing?
Profesionistët e lirë, që ofrojnë shërbime për biznese jashtë vendit dhe sjellin të ardhura në Shqipëri, duhet të përfitojnë nga norma tatimore favorizuese. Në të njëjtën kohë, është thelbësore të propozojmë incentiva tatimore të lidhura me rritjen profesionale dhe kualifikimet, duke i nxitur ata të avancojnë më tej në karrierë. Një tjetër nismë gjithëpërfshirëse do të ishte në lidhje me TVSH. Duhet të rishikohet mënyra e llogaritjes së TVSH-së, pasi aktualisht kostoja e tyre kryesore – truri dhe ekspertiza – nuk reflektohet si duhet në sistemin fiskal. Kjo çon në një vlerë të shtuar artificialisht të lartë.
Çfarë masash mund të merren për të siguruar mbështetje dhe mbrojtje më të mirë për profesionistët e lirë në aspektin social dhe profesional?
Sistemi kontributiv i profesionistëve të lirë duhet të uniformohet me atë të të punësuarve, duke garantuar mbështetje për sëmundje dhe raste të tjera të vështira. Nevojitet krijimi i një kategorie të veçantë për profesionistët e lirë në sistemin e kontributeve. Gjithashtu, duhet të bëhet e detyrueshme sigurimi profesional. Tarifat fikse për disa profesione që japin shërbime në treg (noter, përmbarues, auditues) janë kundër konkurrencës dhe dëmtojnë vetë ata që ju aplikohet. Sugjerojmë që të ketë një minimum të padiskutueshëm dhe mbi këtë minimum të ketë aplikim të lirë të tregut.
Cili është mendimi juaj në lidhje me rregullimet përkatëse nga organizatat dhe dhomat me atribute publike?
Së pari, ajo që ka më shumë rëndësi sipas parashikimeve për të qenë pjesë e BE-së brenda 2030, mendoj që dhomat dhe urdhrat përkatës duhet të ofrojnë formim të vazhdueshëm me standarde të akredituara nga BE, duke përgatitur profesionistët për konkurrencën ndërkombëtare, duke qenë se shpejt do të jemi pjesë sipas parashikimeve. Duhet monitorimi i të gjithë dhomave dhe institucioneve përkatëse licencuese nga KLSH, duke qenë se kanë atribute publike dhe transparencë të plotë në website për secilën prej tyre dhe ndjekja me seriozitet dhe ndëshkimi i çdo individi që pretendon se ushtron një profesion të caktuar dhe nuk ka licencën përkatëse. Publikimi i një regjistri publik të detyrueshëm që çdo profesionist të jetë i regjistruar rregullisht në dhomat/Urdhrat.
Së fundi, ju keni qenë pjesë e diskutimit publik mbi ligjin e auditimit? A mund të na thoni diçka më tepër në lidhje me këtë?
Ligji për Auditimin është përditësuar në përputhje me Direktivën Europiane dhe përmban disa risi pozitive. Megjithatë, disa dispozita të tij janë parë si problematike nga ekspertët dhe komuniteti i IEKA-s, të cilat mund të konsiderohen si cenim i lirisë së tregut dhe lirisë ekonomike, diskriminimin e audituesve, dhe të padrejta në thelb duke cenuar konkurrencën. Në këtë kontekst, është e domosdoshme t’i japim kohën e duhur rishikimit të këtij ligji dhe të mos nxitojmë vetëm për të përmbushur kushte të caktuara ndërkombëtare, siç është rasti i huave me norma favorizuese nga Banka Botërore. Edhe pse buxheti është i rëndësishëm, përvoja e së shkuarës, siç ndodhi së fundi me tatimin e profesionistëve të lirë, na ka treguar se ligjet e padrejta dhe të nxituara përfundojnë duke u kthyer në pikën zero.
Për ta mbyllur, në këtë moment kritik për ekonominë shqiptare, bashkimi i zërave të profesionistëve të lirë është më i rëndësishëm se kurrë. Vetëm përmes një përfaqësimi të fuqishëm dhe të pavarur mund të arrihen ndryshimet e nevojshme në politikat që prekin këtë kategori. Në këtë frymë është krijuar Aleanca e Profesionistëve të Lirë (APL), promovimi i hapjes do të zhvillohet javën e ardhshme, një organizatë apolitike dhe jofitimprurëse, që ekziston me një qëllim të vetëm: mbrojtjen e interesave të profesionistëve të lirë dhe avancimin e statusit të tyre si shtyllë e ekonomisë shqiptare.
Postimi ” Profesionet e lira të mbështeten me politika fiskale për frenimin e emigracionit ” eshte marre nga Revista Monitor.
