Kriza e zgjatur politike në Francë e ka kthyer vendin në pikën nevralgjike fiskale të Eurozonës, duke marrë një rol që për një kohë të gjatë i ka takuar Italisë.
Ky ndryshim u bë i dukshëm të premten, kur Franca pësoi uljen e dytë të vlerësimit sovran brenda një jave, në të njëjtën kohë që Italia mori për herë të parë që nga viti 2021 një përmirësim nga Fitch Ratings. Diferenca mes tyre po ngushtohet, sipas vlerësimit të kësaj kompanie, e cila tani i vendos dy vendet vetëm tre shkallë larg njëra-tjetrës.
Arsyet afatshkurtra për shqetësim lidhur me Parisin janë të qarta: pasiguria e vazhdueshme që nga zgjedhjet e parakohshme vitin e kaluar, mosarritja e objektivave të deficitit dhe mungesa e një rruge të qartë për rimëkëmbje fiskal. Parlamenti është i copëzuar në fraksione dhe Franca ka tashmë kryeministrin e pestë në më pak se dy vjet.
Ndërkohë në Itali, qeveria aktuale e kryeministres Giorgia Meloni ka qenë në detyrë për gati tre vjet dhe madje ka arritur të përshpejtojë ritmin e uljes së deficitit.
Por përtej zhvillimeve afatshkurtra në secilin vend, janë në lojë faktorë më afatgjatë. Në fakt, problemet e tanishme në Paris kanë zier prej dekadash.
Kriza financiare globale vuri në lëvizje gati 20 vite divergjence midis Francës dhe Italisë.
Agjencitë e vlerësimit iu përgjigjën borxhit të lartë publik të Italisë dhe rritjes kronikisht të ulët me një seri uljesh që prej vitit 2011. Franca humbi vlerësimet më të larta të kredisë afërsisht në të njëjtën kohë, por nuk ra aq poshtë dhe arriti të stabilizohej nga viti 2016 e më tej.
Zgjedhja e Emmanuel Macron në vitin 2017 e zgjati atë periudhë stabiliteti, pasi vlerësuesit dhe investitorët e përshëndetën për planet e tij pro-rritje dhe pro-biznes.
Tregu i obligacioneve ka treguar një histori të ngjashme. Pas krizës financiare globale, kur fatet e dy vendeve filluan të ndaheshin, Italia u gjend në qendër të krizës së borxhit të euros, bashkë me ekonomitë e tjera të Europës Jugore. Franca, ndërkohë, arriti të mbante statusin e saj si një anëtare e “bërthamës” së Eurozonës, jo shumë larg Gjermanisë.
Kryeministri italian Silvio Berlusconi u detyrua të jepte dorëheqjen pas një rritjeje të kostove të huamarrjes. Do të duheshin vite për Italinë që të hynte në një rrugë të qëndrueshme dhe për përpjekjet fiskale të copëzuara të qeverive të ndryshme të fillonin të jepnin fryte.
Gjatë periudhës së performancës së dobët të Italisë, shpenzimet në Francë ishin në fakt dukshëm më të larta. Ato ranë dukshëm pas ardhjes së Macron në pushtet, por me ardhjen e Covid të dy vendet shpenzuan shuma të mëdha. Presidenti francez ndoqi shembullin e Mario Draghit në Itali me zotimin për të bërë “çfarëdo” për ta mbrojtur ekonominë nga kolapsi.
Kur u qetësua situata pas pandemisë dhe krizës së inflacionit që pasoi pushtimin rus të Ukrainës, shpenzimet e Francës si përqindje e ekonomisë ishin vetëm pak më të ulëta se kur Macron mori detyrën – dhe ende më të lartat mes ekonomive të zhvilluara në botë, sipas statistikave të OECD-së.
Franca ka pasur zakonisht deficite më të mëdha se Italia dhe rrallë brenda kufirit prej 3% të prodhimit ekonomik të Bashkimit Europian, një objektiv që Italia pritet ta arrijë që vitin e ardhshëm. Por edhe matësi kryesor i diferencës mes shpenzimeve dhe të ardhurave fsheh një divergjencë më të thellë.
Nëse përjashtohen kostot e shërbimit të borxhit, disiplina buxhetore e Italisë ndër vite nuk duket edhe aq e dobët. Një tjetër masë, që gjithashtu përshtatet për ngritjet dhe uljet e ciklit ekonomik – e njohur në zhargonin europian si bilanci i rregulluar në mënyrë ciklike – është edhe më domethënëse për të ilustruar problemet fiskale afatgjata të Francës.
Me shpenzime më të mëdha se Italia, Franca ka pasur gjithmonë nevojë të mbledhë më shumë taksa. Në këtë aspekt, ndarja midis tyre nuk ka ndryshuar shumë, derisa pati një afrim të dukshëm që nga zgjedhja e Macron në vitin 2017.
Në vitet e fundit, arkat e shtetit italian kanë përfituar nga dixhitalizimi i proceseve të kontrollit fiskal si dhe nga përdorimi më i gjerë i pagesave të gjurmueshme.
Macron, ndërkohë, ishte duke shtyrë një agjendë të fortë pro-biznes me ulje të mëdha taksash për bizneset. Plani ishte që kjo të sillte rritje ekonomike e cila do të zvogëlonte koston relative të shpenzimeve të mëdha publike.
Por kjo ka rezultuar e pamjaftueshme. Tani partitë e opozitës po shtyjnë për një ndryshim kursi dhe një rikthim tek taksimi më i lartë për kompanitë dhe të pasurit.
Sigurisht, Franca ende ka një avantazh në terma të prodhimit total ekonomik. Diferenca është zgjeruar në dy dekadat e fundit, me Prodhimin e Brendshëm Bruto që kaloi pragun e 3 trilionë dollarëve në vitin 2023, sipas të dhënave të Fondit Monetar Ndërkombëtar.
Italia ndërkohë regjistroi një rënie të rritjes në tremujorin e fundit dhe së fundi përgjysmoi objektivin e saj për këtë vit në vetëm 0.6%. Kjo pavarësisht nga gati 200 miliardë euro investime, që pritet të përfitojë nga Fondi i Rimëkëmbjes së Bashkimit Europian.
Në fund të fundit, trashëgimia e të dy vendeve mbetet borxhi i qeverive. Barra e Italisë është ende më e madhe, por diferenca po zvogëlohet me shpejtësi, ndërsa në Paris vazhdon bllokimi mbi riparimin e financave publike.
Konsolidimi fiskal i Italisë i ka mundësuar të arrijë sërish një suficit primar të vogël, të cilin po e përdor për të ulur borxhet, edhe pse procesi mbetet i ngadaltë.
Më shumë borxh, i kombinuar me norma më të larta interesi, pritet të rrisë kostot e shërbimit të barrës për të dy qeveritë. Fatura vjetore në Francë pritet të ngjitet në mbi 100 miliardë euro deri në vitin 2029, nga rreth vetëm 30 miliardë euro në vitin 2020, sipas auditorit shtetëror Cour des Comptes.
Pavarësisht mbështetjes që shtetet e tyre u ofrojnë qytetarëve, nuk është e qartë nëse francezët apo italianët janë më të kënaqur me mënyrën se si funksionojnë vendet e tyre, në krahasim me ekonomitë e tjera të zhvilluara.
Brenda OECD-së, shpenzimet sociale në Francë janë afër majës së shkallës, në nivelin 30.6% të prodhimit ekonomik. Italia nuk mbetet shumë prapa, me 27.6%. Megjithatë, kur qytetarët pyeten se sa të kënaqur janë me shërbimet administrative, të dy vendet renditen afër fundit të klasifikimeve. / Bloomberg
Postimi ” Franca po zëvendëson Italinë si shembulli kryesor i problemeve fiskale në Europë ” eshte marre nga Revista Monitor.
