Çmimi final i një banese varet jo vetëm nga tregu, por edhe nga barra fiskale.
Blerësit e pasurive të paluajtshme në Europë përballen si me “kurthe tatimore”, ashtu edhe me mundësi për përfitime, për shkak të dallimeve të mëdha në taksat e transaksioneve. Këto ndryshime e bëjnë disa rajone të Spanjës, si Valencia dhe Katalonia, si edhe Belgjikën, ndër vendet më të shtrenjta për të blerë një shtëpi në aspektin fiskal, ndërkohë që në disa zona të Zvicrës blerësit nuk paguajnë fare taksë transferimi.
Një analizë e Financial Times tregon se, për një banesë me vlerë 300 mijë euro në BE, fatura e tatimit të transferimit mund të arrijë deri në 30 mijë euro ose më shumë në Valencia, Kataloni dhe Belgjikë. Por në Cyrih, një prej tregjeve më të shtrenjtë të banesave në botë, blerësit nuk paguajnë asnjë taksë transferimi, falë një ligji kantonal të vitit 2005, i miratuar për të nxitur më shumë transaksione në tregun e pronave.
Në mbarë rajonin, kjo “lotari tatimore” tregon qartë sa ndikim të madh kanë politikat qeveritare mbi koston e transaksionit financiar më të madh që shumica e njerëzve bëjnë gjatë jetës së tyre. Mbretëria e Bashkuar e çon këtë kontrast edhe më tej. Sipas sistemit progresiv të taksave mbi transferimin në Angli dhe Irlandën e Veriut, i njohur si stamp duty[i], kushdo që zotëron tashmë një pronë paguan një shtesë prej 5% mbi normat standarde. Në nivelet më të larta, kjo e çon normën margjinale deri në 17% për pjesën e çmimit të një prone mbi 1.5 milionë paund.
Muajin e kaluar, zëvendëskryeministrja britanike Angela Rayner dha dorëheqjen pasi pranoi se nuk kishte paguar këtë “shtesë” të detyrueshme për një pronë të dytë.
Në anën tjetër të shkallës, në Angli dhe Irlandën e Veriut, blerësit e parë të banesave nuk paguajnë asnjë taksë për prona me vlerë deri në 300 mijë paund. Qeveria laburiste po diskuton reformimin e stamp duty dhe opsione të tjera alternative, si p.sh. një “taksë mbi vilat”, mes kritikave se sistemi aktual dekurajon lëvizshmërinë.
Ndërsa shumë pjesë të Europës po përballen me krizën e përballueshmërisë së banesave, disa rajone me barra të rënda tatimore kanë nisur të ofrojnë lehtësira për të rinjtë ose blerësit e parë.
Në Spanjë, kryeministri Pedro Sánchez e ka cilësuar krizën e strehimit si prioritet kryesor, por normat e taksës së transferimit nuk janë në dorën e qeverisë qendrore, por vendosen nga 17 rajonet e vendit.
Normat më të larta në Spanjë janë taksa fikse prej 10% në Kataloni dhe Valencia – dy rajone që përfshijnë zona të gjera bregdetare mesdhetare, ku kërkesa e lartë nga turistët dhe pronarët e shtëpive të dyta ka mbajtur tregun e gjallë.
Alícia Romero, zyrtarja më e lartë ekonomike në qeverinë katalanase, tha se nuk kishte shenja që kjo taksë ta ngadalësonte tregun rajonal të pasurive të paluajtshme, i cili mbështetet kryesisht te Barcelona.
Megjithatë, administrata e majtë ka ndërmarrë hapa për të ndihmuar ata që e kanë më të vështirë të blejnë. Këtë vit, ajo zgjeroi normën e reduktuar prej 5% – e cila më parë ishte e vlefshme vetëm për personat deri në moshën 32 vjeç – duke e bërë të aksesueshme për të rinjtë deri në 35 vjeç. E njëjta normë tani aplikohet edhe për gratë që kanë qenë viktima të dhunës me bazë gjinore.
Për blerësit e pronave më të shtrenjta, Katalonia ka rritur normat margjinale për çmimet mbi 600 mijë euro, duke vendosur një tatim prej 13% për pjesën e vlerës së pronës mbi 1.5 milionë euro. “Sa më shumë të kesh apo sa më shumë të fitosh, aq më shumë paguan,” tha Romero.
Marc Pritchard, drejtor i shitjeve dhe marketingut në kompaninë zhvilluese të pasurive të paluajtshme Taylor Wimpey në Spanjë, tha se edhe pse shumica e blerësve të huaj informohen mirë përpara, taksat në Valencia dhe Kataloni shpesh shkaktojnë “shok” për disa prej tyre.
“Na ndodh që ndonjë klient të thotë: ‘Është shumë para, nuk e prisja’. Pastaj përshtaten. Thonë: ‘Në vend të 400 mijë eurove, do të shpenzoj 350 mijë ose edhe më pak’,” shpjegoi ai.
Javier Macías, drejtor ekzekutiv i fondit spanjoll të pasurive të paluajtshme Latitud, tha se normat e larta të tatimit nuk e pengojnë investimin, por i detyrojnë investitorët të ndryshojnë formulat financiare për të ruajtur marzhet e fitimit.
“Operatorët zakonisht përshtasin çmimet e blerjes, kërkojnë kthime më të larta përmes të ardhurave nga qiratë ose rritjes së kapitalit, ose përqendrohen te transaksionet jashtë tregut ku mund të negociojnë kushte më të favorshme,” tha ai.
Blerësit e pronave duhet të marrin parasysh edhe taksat e tjera, që aplikohen çdo vit për zotërimin e një prone dhe që ndryshojnë ndjeshëm nga një vend në tjetrin.
Sa i takon blerjeve, qeveria konservatore e Valencias po ofron ulje tatimore për të rinjtë dhe disa familje, por nuk po aplikon taksa shtesë për të pasurit. Ruth Merino, zyrtarja më e lartë ekonomike e rajonit, tha se tatimi mbi transferimin e pronës gjeneroi 1.5 miliardë euro vitin e kaluar, duke përbërë 60% të të ardhurave nga taksat e deleguara në rajon.
“Prandaj, çdo ndryshim i normës — qoftë rritje apo ulje — ndikon drejtpërdrejt në likuiditetin e disponueshëm të administratës,” theksoi ajo.
Richard Donnell, drejtor ekzekutiv i portalit britanik të pasurive të paluajtshme Zoopla, tha se natyra e taksave të transferimit formësohet nga qëllimi i tyre kryesor. “Pyetja është: a synojnë vetëm të mbledhin të ardhura apo të ndihmojnë funksionimin e tregut të banesave? Në Mbretërinë e Bashkuar, mendoj se taksat mbi pasuritë janë vetëm për të mbledhur para dhe janë paksa të ngathëta,” u shpreh ai.
Në Francë, taksat e transferimit të pronës nuk janë veçanërisht të larta, megjithatë Asambleja Kombëtare votoi së fundi për t’u dhënë departamenteve lokale të drejtën t’i rrisin me 0.5 pikë përqindjeje, deri në 5%, në një kohë kur qeveria po kërkon të mbushë një deficit të madh buxhetor. Ajo që i rëndon më shumë blerësit francezë janë tarifat që paguajnë për agjentët e pasurive të paluajtshme. Është e zakonshme që blerësit të ndihmohen nga një agjent, i cili mund të tarifojë deri në 8% të vlerës së çdo blerjeje. Në Gjermani dhe Itali, tarifat për agjentët arrijnë zakonisht rreth 3%, ndërsa në Mbretërinë e Bashkuar dhe Spanjë janë pothuajse të padukshme.
Gill, e cila së fundi bleu një apartament në Paris me vlerë 607,500 euro si banesën e saj të parë, tha se i ishte dashur të paguante rreth 50,000 euro gjithsej në taksa dhe tarifa noteriale.
“Nuk jam e habitur që ka tarifa, sepse kjo është Franca dhe kështu funksionon,” tha ajo. Por ajo shtoi se kishte kursyer shumë duke negociuar drejtpërdrejt me pronarët e mëparshëm të apartamentit, duke shmangur tarifën e agjentit, e cila mund ta kishte dekurajuar të blinte.
Në Belgjikë, taksa standarde për blerjen e një prone, e njohur si “tarifa e regjistrimit”, është një nivel i lartë prej 12% – diçka që ka hyrë në qendër të debatit, pasi politikanët po kërkojnë të lehtësojnë hyrjen e blerësve të parë në treg. Qeveritë rajonale kanë përdorur kompetencat e tyre për të ulur barrën: Flandra në veri e uli tarifën e regjistrimit në 2% për ata që blinin banesën e vetme në vitin 2022. Ndërsa në vitin 2023, rajoni i Brukselit miratoi një sistem që përjashton nga tarifa e regjistrimit 200 mijë eurot e para të vlerës së një prone.
“Qeveria po përpiqet të nxisë mundësinë e një jete të përballueshme për banesën e parë dhe kryesore,” tha Bart Van Opstal, noter belg./ FT
[i] “Stamp duty” është një taksë që qeveritë vendosin mbi dokumentet ligjore, zakonisht ato që lidhen me transferimin e pasurive të paluajtshme ose aseteve të tjera.
Postimi ” Nga zero në mijëra euro: barra fiskale e blerjes së një shtëpie në Europë ” eshte marre nga Revista Monitor.
