Një projekt gjigant i pasurive të paluajtshme, me ndikim të madh ekonomik e social, Belgrade Waterfront, është bërë simbol i një vizioni politik dhe të menaxhimit të tokës, që po sfidohet gjithnjë e më shumë nga opinioni publik në Serbi.
Tre vizione të qytetit dhe shoqërisë
Planifikimi urban nuk është thjesht shpërndarje hapësirash, por pasqyrë e vizionit shoqëror dhe politik. Historia e Beogradit përfaqësohet nga tre projekte kryesore. Novi Beograd i viteve ’50 ishte utopia racionaliste socialiste: blloqe të vendosura me rregull, hapësira të gjelbra, shërbime publike dhe qasje e barabartë në banim. Arkitektura brutaliste dhe organizimi funksional synonin të reflektonin modernizimin e shtetit jugosllav. Banimi shihej si e drejtë, jo si mall tregu, dhe zona ishte një qendër e gjallë ku jetesa, puna, arsimi dhe argëtimi ndërthureshin.
Cerak Vinogradi i viteve ’70-’80 shënoi një kthesë drejt “përmasës njerëzore”. Ndërtesat u ulën në gjashtë kate, u integruan në kodra dhe u veshën me tulla që të harmonizoheshin me natyrën. Hapësirat publike ishin më intime, shërbimet bazë ishin brenda kompleksit, dhe stili arkitektonik sillte frymë borgjeze e privatësi më të madhe. Ishte largimi i heshtur nga idealet kolektiviste dhe një orientim drejt cilësisë individuale të jetës.
Belgrade Waterfront: kapitali global në brigjet e Danubit
Në kohën e Aleksandar Vuçiç, një zonë e degraduar buzë lumit u shndërrua në një kompleks gjigant me mbi 30 ndërtesa nga 8 deri në 20 kate, qendrën tregtare “Galerija” dhe kullën 168 metra të lartë “Belgrade Tower”. Ligji special i vitit 2015 i dha kompanisë private Belgrade Waterfront kontroll mbi 177 hektarë tokë, duke e nxjerrë jashtë procedurave dhe taksave të zakonshme. Projekti është 68% në pronësi të Eagle Hills nga Abu Dhabi dhe 32% të shtetit serb, duke përfaqësuar një privatizim de facto të një pjese strategjike të qytetit.
Plani parashikon ndërtimin e mbi 10,000 apartamenteve me çmime nga 3,500 deri në 10,000 euro për metër katror, shumë larg mundësive të shumicës së serbëve. Hapësirat e gjelbra janë minimale, parqet artificiale vendosen mbi pllakë betoni dhe dendësia e ndërtimeve është e krahasueshme me lagjet në Azi. Shërbimet tregtare janë të orientuara për klientelë të pasur vendase dhe të huaj, pa hapësira të vërteta komunitare si sheshe publike, objekte kulturore apo sportive.
Një modernitet i huaj
Belgrade Waterfront nuk ofron një jetë komunitare të mirëfilltë, por është një hapësirë pa identitet sipas Marc Augé, një vend që vizitohet për argëtim apo blerje, por që nuk ndërtohen lidhje shoqërore. Për shumë banorë të Beogradit, kompleksi perceptohet si i huaj, jo vetëm në stilin arkitektonik por edhe në frymën e tij.
Mesazhi i modernitetit që përcjell projekti lidhet me pasuri materiale, konsum të shtrenjtë, imazh të kuruar dhe izolim social. Kjo bie në kontrast të plotë me vizionet e mëparshme urbane që kishin në thelb integrimin dhe të mirën e përbashkët. Për ironi, një qeveri që shpallet mbrojtëse e identitetit kombëtar ka krijuar një enklavë për të pasurit, duke dorëzuar një pjesë kyçe të qytetit në duart e një zhvilluesi të huaj.
Në vend që të bëhej simbol i modernizimit gjithëpërfshirës, Belgrade Waterfront është kthyer në një metaforë të pabarazisë, përqendrimit të pasurisë dhe humbjes së kontrollit publik mbi territorin. Për shumë serbë, siluetat dhe dritat e kullave të tij thjesht ndriçojnë defektet e vjetra të politikës kombëtare: korrupsionin, arbitrazhin dhe favorizimin e interesave të tjera mbi ato të qytetarëve. / Serbian Monitor
Postimi ” Origjina e krizës serbe: Belgrade Waterfront, paradoksi i një “Dubai” ballkanik ” eshte marre nga Revista Monitor.
