Intervistë me Gent Drita, Drejtor i Divizionit të Kredisë në Union Bank
Rritja e shpejtë e inflacionit do të ndikojë në mënyrë të pashmangshme në uljen e aftësisë paguese të huamarrësve dhe nuk mund të kalojë pa efekte në cilësinë e portofolit të kredisë.
Gent Drita, Drejtor i Divizionit të Kredisë në Union Bank, mendon se huamarrësit më të ekspozuar ndaj pasojave të inflacionit dhe rritjes së interesave do të jenë bizneset e vogla dhe pagamarrësit me të ardhura më të ulëta.
Z. Drita parashikon se efektet e kësaj situate në raportin e kredive me probleme mund të shfaqen gjatë vitit të ardhshëm, por, ai mendon se këto pasoja do të jenë të rikuperueshme, duke parë elasticitetin që ka shfaqur ekonomia në amortizimin e goditjeve që ka marrë në vitet e fundit prej ngjarjeve si tërmeti apo pandemia.
Inflacioni i lartë pritet të sjellë efekt negativ në ritmet e rritjes së PBB-së dhe në fuqinë paguese të agjentëve ekonomikë. Besoni se një situatë e tillë shtron rreziqe reale për rritje të raportit të kredive më probleme? Sa kohë mund të duhet për të parë efekte negative në cilësinë e portofolit të kredisë?
Inflacioni i lartë është një faktor që ndikon ndjeshëm në uljen e fuqisë paguese dhe për rrjedhojë, në kreditë me probleme. Kur inflacioni rritet me shpejtësi në pak muaj, si në situatën në të cilën ndodhemi, si rezultat edhe i ngjarjeve të jashtëzakonshme si lufta në Ukrainë, goditja është edhe më e madhe ndaj agjentëve ekonomikë, që kanë pak kohë të përshtaten.
Siç ndodh shpesh, kostot janë të parat që përshtaten me rritjet inflacioniste, ndërsa të ardhurat, qoftë të bizneseve nga shitjet apo të individëve nga paga, do të kërkojnë më shumë kohë. Diferenca që krijohet është ulja e aftësisë paguese, për rrjedhojë, rritja e kredive me probleme.
Nga statistikat e deritanishme të sektorit bankar, përfshirë dhe Union Bank, treguesit e kredive me probleme nuk shfaqin rritje, përkundrazi ka përmirësim. Kjo vjen si pasojë e një viti të mirë ekonomik.
Pa qenë nevoja të përmend sektorët e suksesshëm, mjaftojmë të themi që vetë rritja e lartë e kreditimit reflekton dhe ka kontribuar në përmirësimin ekonomik dhe rritjen e qarkullimit të parasë.
Thënë kjo, muajt që na presin përpara do të mbartin inflacionin në rritje dhe në mënyrë të pashmangshme edhe të normave të interesit për kredi. Shenjat e vështirësisë në portofolat e kredisë mund të shfaqen gjatë vitit të ardhshëm, por vlerësoj se ato do të jenë të rikuperueshme, duke pasur parasysh elasticitetin e treguar të ekonomisë shqiptare gjatë dy krizave të tërmetit dhe pandemisë.
Në këndvështrimin tuaj, cilat segmente të klientëve huamarrës mund të jenë më të ndjeshëm ndaj pasojave të inflacionit të lartë dhe rritjes së normave të interesit?
Ndjeshmëria ndaj inflacionit është më e lartë aty ku hapësira për të përshtatur kosto dhe të ardhura është më e ulët. Pra, bizneset e vogla sipërmarrëse dhe individët pagamarrës me të ardhurat më të ulëta do të jenë dy grupet që do të ndiejnë më shumë presionet inflacioniste.
Në radhë të parë, këto subjekte kanë mundësi të kufizuar të reduktojnë shpenzimet, qofshin të biznesit apo familjare. Ndërkohë, ato janë të kufizuar të rrisin të ardhurat e tyre në masën e rritjes së inflacionit, duke qenë se janë tepër të vegjël në treg me konkurrencë të gjerë, ndërsa si pagamarrës duhet të presin kohën që punëdhënësi i tyre gjithashtu të përshtasë financat e aktivitetit.
Në Deklaratën e fundit të Stabilitetit Financiar, Banka e Shqipërisë vlerëson se muajt në vijim mund të jenë sfidues për ekonominë shqiptare, për shkak të ndikimit që mund të përcjellë situata e pafavorshme energjetike dhe bankat mund të përballen me ulje të mëtejshme të fitimit e ndoshta, edhe me humbje financiare. Si e vlerësoni situatën e lidhur me efektet e shtrenjtimit të energjisë në kostot e prodhimit dhe në aktivitetin e biznesit? Çfarë masash po merrni për t’u përballur me skenarë të mundshëm negativë në portofolat tuaj?
Energjia është faktor shumë i rëndësishëm në strukturën e kostos së biznesit, me ndikim të lartë nga aktivitetet prodhuese deri tek ato të shërbimit. Bizneset duhet të gjejnë mënyra për të zbutur efektet e rritjes së çmimit të energjisë.
Në varësi të mundësisë, ato mund ta transferojnë në çmime të rritura shitjeje, ose të tentojnë burime alternative, investimet nga burime të rinovueshme. Çdo alternativë apo kombinimi i tyre nuk është pa kosto, por janë opsione dhe patjetër në afatshkurtër rrisin ngarkesën financiare të bizneseve.
Financimi i burimeve alternative të prodhimit të energjisë, siç është produkti i paneleve fotovoltaike me kushte lehtësuese vazhdon të mbetet në fokusin e Union Bank.
Çdo krizë si kjo e energjisë krijon mundësi që bizneset të drejtohen drejt partnerëve të tyre financiarë për të realizuar investime të tilla, që kanë për qëllim reduktimin ose shkëputjen e varësisë nga burime më të kushtueshme.
Masat kryesore në periudhë inflacioniste janë, së pari, kreditimi më i kujdesshëm në financimet e reja, duke parashikuar luhatjen në shpenzime. Ndërsa, për portofolin ekzistues kemi rritur vigjilencën dhe monitorimin ndaj sinjaleve të hershme negative, duke qenë të gatshëm t’u japim zgjidhjen më të mirë, përpara se rreziku i kredisë të materializohet më tej.
Sipas statistikave sektoriale, inflacioni i lartë dhe rritja e ndjeshme e normave të interesit nuk po japin efekt të dukshëm në ritmet e huadhënies. Kur mendoni se mund të fillojmë t’i shohim pasojat e kësaj situate në ecurinë e kreditimit të ekonomisë?
Çmimet e rritura në vetvete nuk e frenojnë kërkesën për kredi, përkundrazi nevoja për fonde shtesë rritet. Nga ana tjetër, frenimi i inflacionit arrihet nëpërmjet politikës shtrënguese monetare, që në vetvete do të thotë rritje të normave bazë të interesit, që çon në rritje të kostos së fondeve për bankat dhe shtrenjtimin e normave të kredisë për huamarrësit.
Sektori bankar është treguar i kujdesshëm të transmetojë menjëherë impaktin e rritjes së normave te huamarrësit.
Megjithatë, kreditë ekzistuese afatmesme dhe afatgjata, me norma të ndryshueshme, janë të ekspozuara ndaj rritjes së normave bazë. Rritja e shpenzimeve të huamarrjes, së bashku me rritjen e kostove të tjera në ekonomi, do të ulë aftësinë paguese dhe për rrjedhojë, kërkesën për blerje dhe investime nëpërmjet kreditimit. Pritshmëria është që gjatë vitit të ardhshëm të ketë rënie graduale të kërkesës për kredi.
A keni filluar të aplikoni kritere më të kujdesshme të huadhënies, qoftë të shprehura në çmim (rritje e normave të interesit) apo kushtet e tjera jo çmim (raporti i këstit ndaj të ardhurave, mbulimi më koletaral, etj.)?
Në Union Bank kritere më të kujdesshme të kredidhënies kemi filluar t’i aplikojmë që në sinjalet e para të fillimvitit, kur parashikohej inflacion dhe rritje e kostove të energjisë. Kemi treguar kujdes të shtuar në vlerësimin e shpenzimeve të biznesit, duke vënë nën raporte më shtrënguese vlerësimin e aftësisë paguese.
Ndërsa nuk është aplikuar rritja e normës së interesit për shkak të rritjes së rrezikut kreditor në kushtet e reja të tregut. Ndërkohë, është e pashmangshme për bankat që të mos reflektojnë në normën e interesit, rritjen e kostos së fondeve që vijnë nga depozitat dhe normat e titujve financiarë.
Këtë vit, normat e interesit po rriten me ritme më të shpejta se ato që parashikohen zakonisht në skenarët bazë të analizave të ndjeshmërisë (stress-testeve). Cilat janë sfidat kryesore që shtron për bankat tregtare rritja e shpejtë e normave të interesit?
Rritja e shpejtë dhe e lartë e inflacionit, shoqëruar me rritjen e normave të interesit shton ngarkesën financiare të të gjithë aktorëve ekonomikë.
Sfida kryesore është të ruhet cilësia e mirë e portofolit të kredisë nëpërmjet mirëmbajtjes së ekspozimeve ekzistuese, ashtu sikurse vazhdimit të financimit të kredive të reja, që është nevojë e jetike e tregut dhe qarkullimit të parasë.
Postimi ” Bizneset e vogla dhe pagamarrësit, huamarrësit më të ekspozuar ndaj inflacionit ” eshte marre nga Revista Monitor.
