A do të zgjasin shumë momentet me ndikim në inflacionin e lartë të kombinuara me papunësinë e lartë dhe veprimtaritë ekonomike të bllokuar në të cilat gjendet ekonomia botërore? Gjatë gjithë vitit 2021, bankat qendrore dhe shumica e ekonomistëve kanë thënë se faktorët që shkaktojnë rritjen e inflacionit dhe ngadalësimin e rritjes do të jenë të përkohshëm. Rrugët e zinxhirit të furnizimit të cilat ishin mjaftueshëm të brishta edhe përpara pandemisë do të riktheheshin në normalitet, çmimet e energjisë do të ktheheshin sërish në tokë pas rritjeve të pa-parashikuara, dhe punëtorët e vendeve të zhvilluara të cilët qëndronin jashtë tregut të punës deri tani – për arsye që askush nuk i kupton plotësisht – do të ktheheshin në punë. E megjithatë, ndërsa viti 2021 i afrohet mbylljes, publiku dhe madje edhe vetë bankierët qendrorë kanë filluar të humbasin besimin.
Dilema me të cilën përballen politikëbërësit është akute. Përgjigja e teksteve shkollore ndaj inflacionit të shkaktuar nga ndërprerjet e furnizimit është ta shpërfillni atë dhe ta lenë të largohet vetë. Pse të dëmtohen ekonomitë me norma më të larta interesi, të cilat nuk do të zhbllokojnë portet, nuk do të krijojnë furnizime të reja me gaz natyror ose nuk do t’i japin fund pandemisë? Në vitin 2011, inflacioni në Britani u rrit në 5.2% si rezultat i rritjes së çmimeve të mallrave, por Banka e Anglisë i mbajti normat e interesit të ulëta. Në euro-zonë, Banka Qendrore Europiane rriti normat, duke ndihmuar që ekonomia e saj të kthehej në recesion dhe shumë shpejt u gjend me inflacion shumë më poshtë objektivit të saj. Ashtu si atëherë, inflacioni në vitin 2022 i nxitur nga çmimet e larta të energjisë ka të ngjarë të ulet.
Megjithatë, krahasimi me fillimin e viteve 2010 është i pasaktë. Vështirësitë e tregtisë globale në 2021 nuk janë shkaktuar vetëm nga furnizimi i ndërprerë, siç janë shpërthimet e Covid-19 që mbyllën fabrikat vietnameze, për shembull. Ka pasur edhe kërkesa të tepërta. Stimulimi masiv fiskal dhe monetar, i kombinuar me distancimin social, i çoi konsumatorët të konsumonin mallra, nga pajisjet e lojërave elektronike e deri te këpucët e tenisit. Në verën e vitit 2021, shpenzimet e amerikanëve. për shembull, për gjërat fizike ishin 7% mbi prirjen që kishin përpara pandemisë. Në vende të tjera, gjithashtu, ka vetëm një mungesë të thjeshtë mallrash në krahasim me kërkesën jashtëzakonisht të lartë për to. Që ekonomia botërore të kthehet në diçka si normale, konsumatorët duhet të shpenzojnë më shumë nga paratë e tyre të bollshme për shërbime, të tilla si ushqimet në restorante dhe udhëtimet.
Fatkeqësisht, ekonomitë janë të rrënuara nga mungesa e punëtorëve të nevojshëm që industritë e shërbimeve të lulëzojnë. Pagat në turizëm dhe hoteleri janë në rritje. Shumë ekonomistë shpresonin se punëtorët do të ktheheshin në punë pasi mbështetja emergjente për tregjet e punës, të tilla si skemat e pushimit nga puna dhe sigurimet emergjente të papunësisë, përfunduan pas lehtësimit të masave dhe hapjes së pothuajse të gjitha aktiviteteve – por që kjo të ndodhë ka shumë pak gjasa sipas shenjave të deri-tanishme. Që inflacioni të jetë i përkohshëm, rritja e pagave ashtu si dhe rritja e çmimeve duhet të bien. Alternativat janë rritja në dukje e pamundur e prodhimit, ose marzhe më të ulëta fitimi, të cilat për biznese të tilla si restorantet ka qenë dhe është i ulët.
Disa politikëbërës të sistemeve monetare kanë filluar të kenë frikë nga e kundërta: rritja e pagave që vazhdon të shohë ngritje ndërsa popullsia pret inflacion më të lartë. Të pasurit nuk kanë parë një spirale të çmimit të pagave që nga vitet 1970 dhe specialistët argumentojnë se në ekonomitë pa sindikata të përhapura, punëtorët nuk kanë gjasa të negociojnë paga më të larta. Por nëse pritjet në rritje për inflacionin vërtetohen se janë vetëpërmbushëse, puna e bankave qendrore do të bëhet papritmas shumë më e vështirë pasi nuk do të ishin në gjendje të mbanin inflacionin nën kontroll pa sakrifikuar vendet e punës. Tregjet në zhvillim janë mësuar me këtë shkëmbim të dhimbshëm midis rritjes dhe inflacionit, por kjo nuk është ndjerë fort në botën e pasur për dekada.
Është lehtësisht e kuptueshme në këtë pikë se nëse politikëbërësit monetarë rrisin normat e interesit, shumë shpejt do të pendohen për këtë. Megjithëse inflacioni do të mbetet i lartë në muajt e parë të vitit 2022, specialistët zakonisht mendojnë se duhet një vit e gjysëm që rritja e normave të interesit të kenë efektin e tyre të plotë në ekonomi. Forcat që më parë mbanin normat globale dhe inflacionin të ulët – ndryshimi demografik, pabarazia dhe kërkesa e shfrenuar globale për asete të sigurta – mund ta kenë marrë veten deri atëherë. Zvogëlimi i menjëhershëm fiskal në shumë vende do të ndihmojë në qetësimin e ekonomive: Britania, për shembull, ka njoftuar rritje të mëdha të taksave dhe presidenti Joe Biden i SHBA-së po përpiqet të sigurojë të ardhura për shpenzime të mëdha nga Kongresi. Dhe rngadalësimi i rritjes në Kinë, e cila po lufton me një ngadalësim të tregut të pronave, mund të përhapet globalisht.
Mbi të gjitha, pandemia nuk ka mbaruar. Përhapja e virusit ende mund të prishë ekonomitë edhe një herë nëse imuniteti zvogëlohet dhe variantet e reja mund të shmangin vaksinat. Por me zinxhirët e furnizimit në kufijtë e tyre, bota nuk mund të përsërisë mashtrimin e ruajtjes së rritjes ekonomike duke përdorur stimuj që shtyjnë konsumatorin drejt shpenzimeve për mallra. Në vend të kësaj, Bankat Qëndrore të shteteve do të duhet të ndalojnë shpenzimet me norma të larta për të shmangur inflacionin e tepruar, ndërkohë që pjesa e ofertës në ekonomi përpiqet të përshtatet me modelet e shpenzimeve dhe punës që janë shumë të ndryshme nga ajo që mbizotëronte në vitet 2010 dhe që gjithë njerëzimi dhe ekonomia ishte mësuar. Nëse normaliteti nuk kthehet në vitin 2022, alternativa është një ndryshim rrënjësor i dhimbshëm ekonomik.
